Γλωσσικός χάρτης Ουκρανίας και Λευκορωσίας
Ο χάρτης είναι βασισμένος σε στοιχεία του Τμήματος Γλωσσολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου του Κιέβου, έκδοσης του 2009, δηλαδή πριν τα γεγονότα του 2014.
Αν και η εικόνα έχει πολύ χαμηλή ανάλυση, μπορεί να αντιληφθεί κανείς μια πολυποίκιλη εικόνα μωσαϊκού:
Το πιο πυκνοκατοικημένο τμήμα της Ουκρανίας στο νοτιοανανατολικό και νότιο μέρος, αυτό που παλαιότερα ονομαζόταν Νέα Ρωσία (Novorossiya, Новороссия) ήταν κατεξοχήν ρωσόφωνο, όπως και τα μεγάλα αστικά κέντρα Κίεβο, Χάρκοβο και Οδησσός.
Αυτό βέβαια έχει να κάνει και με τη δεσπόζουσα πολιτική και οικονομική επιρροή της Ρωσίας επί των εδαφών που σήμερα αποτελούν τη διεθνώς αναγνωρισμένη Ουκρανία. Τόσοι στις μεγάλες πόλεις όσο και στις οικονομικά ανεπτυγμένες περιοχές του Ντονμπάς συννέρρεαν εργάτες, οικονομικοί μετανάστες, καθώς και διοικητικοί υπάλληλοι από την υπόλοιπη -ρωσόφωνη- Τσαρική Αυτοκρατορία και μετέπειτα από την επίσης ρωσόφωνη -επισήμως τουλάχιστον- Σοβιετική Ένωση.
Η πιο αυθεντική ουκρανική γλώσσα μιλιόταν στην περιοχή της Πολτάβα (κεντρική Ουκρανία) και στο Λβιβ στα Δυτικά, πόλη που παλαιόθεν πάλλεται από εθνικιστικό αίσθημα.
Σε ενδιάμεσες πειροχές ομιλείται μια μίξη ρωσικών και ουκρανικών, μια γλώσσα pidgin που ονομάζεται surzhyk. Η αντίστοιχη pidgin της Λευκορωσίας είναι η trasianka.
Σημαντική συγκέντρωση Ελλήνων εστιάζεται στην περιοχή της Μαριούπολης. Οι παλαιότεροι πληθυσμοί μεταφέρθηκαν εκεί με τις σχεδόν αναγκαστικές μετακινήσεις των Ελλήνων της Κριμαίας από την Μ. Αικατερίνη, μετά το τέλος του Ρωσoτουρκικού πολέμου το 1783- που είχαν κατάληξη την κατάκτηση της χερσονήσου από τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Οι Έλληνες αυτοί ήταν γηγενείς της Κριμαίας, τουλάχιστον από τα βυζαντινά χρόνια (αν όχι ακόμη και υπολείμματα του αρχαίου παρευξείνειου αποικισμού). Στους Έλληνες που μετακινήθηκαν από την Κριμαία δόθηκαν τα νέα εδάφη προς καλιέργεια και έτσι έγιναν κατά βάση αγρότες.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, νέοι ποντιακοί πληθυσμοί από τη νότια ακτή, προσπαθώντας να διαφύγουν από την τουρκική καταπίεση (αυξάνονταν εκείνη την εποχή οι πιέσεις προς εξισλαμισμό) καταφεύγουν στα εδάφη όπου ήδη ομιλείται η ελληνική γλώσσα και έτσι ο πληθυσμός των ελληνόφωνων της περιοχής αυξάνεται.
Στο ουκρανικό γλωσσικό μωσαϊκό προστίθενται η πολωνική, η βουλγαρική, η ουγγρική, η ρουμανική, η ταταρική κ.α.
Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την πιστότητα του χάρτη, ο οποίος καταρτίστηκε σε μια περίοδο όπου η εθνικιστική ένταση μόλις είχε αρχίσει να ανεβάσει τόνους. Η αντίθεση εξελίχθηκε σε κρίση και αυτό συνέβη κυρίως για τη λύση του πολιτικοοικονομικού διλήμματος που ανέκυψε μετά την ανεξαρτησία του 1991, για το αν δηλαδή η Ουκρανία θα στρεφόταν προς τη Δύση ή θα παρέμενε στην σφαίρα οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής επιρροής της Ρωσίας.
Το δίλημα κρίθηκε τελικά με πολιτικοκοινωνική αναταραχή (έξωθεν αναμοχλευμένη και ενισχυμένη;), ανατροπή πολιτεύματος, ένοπλη εμφύλια διαμάχη και τέλος διακρατικό πόλεμο.
Ως συνέπεια του πολέμου, των δραματικών μετακίνησεων πληθυσμών, της έξαρσης της εθνικής υπερηφάνειας των πρώην δίγλωσσων Ουκρανών, αλλά και της ακραίας εθνικιστικής ρητορικής του νέου ουκρανικού καθεστώτος, όπου με νόμο απαγορεύει την διδασκαλία και την επίσημη χρήση άλλων γλωσσών πέραν της ουκρανικής (αυτός ο επίμαχος νόμος που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο μόλις τρεις μέρες μετά την ανατροπή Γιανουκόβιτς και ήταν η θρυαλλίδα της κατάληψης της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014), ο γλωσσικός χάρτης έχει πλέον μεταβληθεί ριζικά.
Συνεπώς, τούτος ο χάρτης εδώ είναι πραγματικό κειμήλιο, ενώ υποδεικνύει επίσης και τη ρίζα του πολιτικού και πολιτισμικού προβλήματος του νεώτερου Ουκρανικού Κράτους, όπως αυτό προέκυψε εντός των κάποτε εσωτερικών συνόρων της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας.
ΥΓ: Παραθέτω -χάριν της ιστορικής αλήθειας για την κατοίκηση του χώρου- και τον χάρτη που παρουσιάζει τις αρχαίες ελληνικές αποικίες στην Ταυρική (σημερινή Κριμαία) και τη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου.
