Ανάβαση στον Αμπλιανό
Κυριακή, πρώτη του Ιούνη (πρώτη του καλοκαιριού) αλλά ο καιρός στην Άμφισσα ήταν δροσερός και ακόμη υπήρχε πρασινάδα ένα γύρω στα λαχίδια.
Έτσι, αργά το απόγευμα, πήρα το δρόμο προς τον Άγιο Χαράλαμπο, για να περπατήσω μέσα στις ελιές. Δίπλα στο εκλησσάκι, είδα ότι είχε ανοιχτεί ένας ανηφορικός δρόμος και πήρα να τον περπατήσω, να δω που βγάζει. Σίγουρα, ανοίχτηκε για να εξυπηρετήσει τους κτηματίες που είχαν ελιές στο λόφο.
Ανηφορίζοντας, πέρασα και από "διόδια". Μια αράχνη είχε καταφέρει να ζεύξει το κενό, από δέντρο σε δέντρο, περίπου με 4 μέτρα ιστό! Καιροφυλακτούσε για τους αφελείς του βασιλείου των εντόμων και έλπιζε ότι οι δίποδοι "βάρβαροι" είχαν πια ξεχάσει τον τόπο. Σεβάστηκα τον κόπο της και πέρασα από κάτω, αφήνοντας τη φύση στην ησυχία της.
ΥΓ: Μόνο που δεν κατάφερα να βγάλω σωστά τη φωτογραφία, στη γωνία που ήθελα, ώστε να φαίνεται το πλάσμα του Θεού να σκαρφαλώνει τα σύννεφα (δυστυχώς, ο φακός του κινητού εστίασε στα δέντρα...)
Μετά από δύο ανηφορικές αναστροφές, ο δρόμος κατάληγε σε κάποια τελευταία αναβαθμίδα. Κάποια χεράκια παλιά, ξεχέρσωσαν τον τόπο από τα πουρνάρια, τον ισοπέδωσαν βαθμιδωτά, κοσκίνισαν τα λιθάρια, που τα στέριωσαν σε μαστορική ξερολιθιά, για να βαστάει το χώμα που με τόσο κόπο έσυραν απ' τη μια μεριά στην άλλη. Φύτεψαν ύστερα το άγιο δέντρο, να στέκει εκεί χιλιόχρονα, να θυμίζει τον κόπο μια γενιάς σεμνής, εργατικής και αισιόδοξης.
Αναστροφή του οπτικού πεδίου.
Προσπαθώ να φανταστώ την τεχνική: ξεκινώντας από κάτω προς τα πάνω, σκάβεις και σέρνεις τα χώματα στην άλλη πλευρά, όπου έχεις βάλει κάποια λιθάρια έτοιμα από πριν, να το κρατάνε. Το πλάτος πρέπει να είναι όσο για να φυτέψεις άνετα ένα δέντρο που το φύλλωμά του να μπορεί ν' απλωθεί στην αναβαθμίδα (άλλο να φυτεύεις κυπαρίσσι, κι άλλο ελιά) και ν' αφήνει τον απαραίτητο αέρα να κυκλοφορεί, ώστε να αποσύρει την υγρασία και να επιτρέπει τον φωτισμό και την επικονίαση [1]. Καθώς σκάβεις από κάτω προς τα πάνω, τοποθετείς τις πέτρες στη βάση και "μπαζώνεις", ώστε να στεριώσει η πρώτη στρώση. Μετά υψώνεις σε αλλεπάλληλες στρώσεις τα λιθάρια, δίνοντας στην αντηρίδα και μια μικρή κλίση προς τα μέσα, για να προλάβεις την τάση του εδάφους να γλυστρά προς τα κάτω (διάβρωση). Όσο πιο οριζόντια η αναβαθμίδα, τόσο πιο μικρή η διάβρωση, άρα μεγαλύτερη και η μακροζωία της αναβαθμίδας.
Πρακτικά, ο άνθρωπος έχει προλάβει και προεξοφλήσει τη διάβρωση, επιταχύνοντάς της κατά δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια! Σωρρεύει εξαρχής το χώμα που θα διαβρωθεί με τον καιρό, από τη μιά μεριά στην άλλη, "σπάζοντας" την αρχική κλίση σε οριζόντια επίπεδα, ώστε να ρυθμίσει ο ίδιος την ταχύτητα απορροής των βρόχινων υδάτων, όσο χρειάζεται. Μια μικρή κλίση -ας πούμε- για να φεύγουν τα πολλά νερά, μπορεί να είναι αναγκαία σε καλλιέργειες που αποφεύγουν την πολλήν υγρασία. Σε άλλες πάλι καλλιέργειες, όπως το ρύζι [2], όπου θέλουμε το νερό να λιμνάζει, μπορεί να χρειαζόμαστε ακόμα και αλφάδι!
Θέλω να πω, για να στέκονται ακόμα οι πεζούλες μετά από τόσα χρόνια εγκατάλειψης (φανερό: δεν υπάρχουν σημάδια καλλιέργειας για τα τελευταία 20-30 χρόνια), τόσο ο σχεδιασμός, με τις ορθές διαστάσεις και τις κλίσεις, όσο και η εκτέλεση, με το κοπιαστικό σκάψιμο και την μαστορική τοποθέτηση των λιθαριών, δηλώνουν σοφούς, εργατικούς και μερακλήδες ανθρώπους!
Προχώρησα λίγο πιο πέρα, γιατί στο βάθος είδα κάποιο κτίσμα. Τι, από πότε και για ποιο λόγο εδώ πάνω;
Σπίτι δε φαινόταν να είναι, από μακριά, γιατί δεν υπήρχε υπερκατασκευή. Μια βάση μόνο έβλεπες... Ο τόπος είχε και άλλη ιστορία να μου πει, πέρα από το χρονικό τού φυτέματος των ελιών.
Ένα αβαθές κυλινδρικό σκάμμα με επένδυση απο πέτρες, σα μικρό πηγάδι.
Μια οπή στη βάση της κατασκευής, σα για να τρέχει κάτι ρευστό από 'κει προς το πηγάδι
Ήμουν μπροστά σε ένα παλιό πατητήρι ή ληνός κατά τους αρχαίους! (μέσα στο πηγαδάκι έβαζαν τη στάμνα για να γεμίσει το χυμό από το πάτημα των σταφυλιών)
Είναι το τρίτο που βρίσκω μπροστά μου περπατώντας τριγύρω: άλλο ένα βρήκα κοντά στο μονοπάτι για την Κεριά και άλλο ένα κοντά στο δρόμο που πάμε για το παλιό φυλάκιο της Εθνοφυλακής -εκεί που βάλαμε τη σημαία-, στο φρύδι πάνω από την Άμφισσα.
Βέβαια! Οι λόφοι γύρω από την Άμφισσα στις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο περίπου, ήταν γεμάτοι αμπέλια. Μια φορά και έναν καιρό, έπινε πολύ κρασί η Άμφισσα από αυτά τα αμπέλια (δεν νομίζω να υπήρχε πλεόνασμα προς εμπορία, μάλλον για αυτοκατανάλωση μιλάμε). Αλλά το αμπέλι είναι κοπιαστική και πιο ευάλωτη καλλιέργεια, γι' αυτό και τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα τα αμπέλια αντικαταστάστθηκαν με ελιές, τη μονοκαλλιέργεια που άφηνε τουλάχιστον καλό κέρδος με την εμπορία βρώσιμων ελιών (όχι τόσο του λαδιού, που γινόταν από τις ελιές που ξέμεναν από τη διαλογή, και γι'αυτό δεν ήταν πρώτης ποιότητας).
Τα τοιχώματα ήταν επιχρισμένα με κονίαμα.
"Μια φορά και έναν καιρό", Σεπτέμβρη μήνα, εδώ μέσ' το πατητήρι χοροπατούσαν χαρμόσυνα Σαλωνίτες νοικοκυραίοι. Θα΄ βγαζαν και φέτος το κρασί που θα γαλήνευε το σώμα από τον κάματο της μέρας, θ' απάλυνε τον πόνο της ψυχής και θα μετριάζε την πίκρα της όποιας δυστυχίας· που θα δώριζε το κέφι του -πνεύμα καθώς είναι- στα λίγα, γι' αυτό πολύτιμα, γλέντια· που θα χάριζε επίσης, την ώρα της γλυκειάς χαλάρωσης ή του ονείρου, μιαν ελπίδα για καλύτερη ζωή.
Ποιος ξέρει πότε να πατήθηκαν εδώ σταφύλια για τελευταία φορά; Ποιά χείλη γεύτηκαν το τελευταίο κρασί του Αμπλιανού, με ποιο τραγούδι στο στόμα, με ποιο καημό στην ψυχή;
Έφερα ένα γύρω τον τόπο, μια και ήμουν κοντά στην κορφή του λόφου, για ν' αγναντέψω τη θέα.
Εδώ τα δυτικά, η είσοδος της Άμφισσας, το Νοσοκομείο, ο Έλατος, η Αγια-Ειρήνη, το Αϊ Γιώργης (το χωριό)
Πιο κάτω το Σεργούνι (Άγιος Κωνσταντίνος).
Κατά το νοτιά, προς Δελφούς.
Ανατολικά προς Παρνασσό.
Βορειοανατολικά προς Δροσοχώρι.
Σιγά σιγά όμως η ώρα πέρασε και πήρα το δρόμο της επιστροφής.
Ο Έλατος έριχνε τη σκιά του στην πόλη όσο ο ουρανός ψηλά έδινε ένα τόνο μεγαλοπρέπειας. Το άρμα του 'Ηλιου μόλις είχε χαθεί πίσω από τα σύννεφα. Κάλπαζε να χαρίσει το φως πέρα από τον Ωκεανό· ως να ξαναγυρίσει την αυγή πάνω από τον Παρνασσό, να ρίξει τις ακτίνες του ακόμη μια μέρα πάνω στο παλιό πατητήρι και στις πεζούλες του Αμπλιανού. Και ξανά· και ξανά· μέχρι που δεν θα υπάρχει τίποτε να μαρτυρά πως σ' αυτόν τον τόπο κάποτε φύτρωναν αμπέλια...
Σημειώσεις:
[1]: Με δεδομένο το πλάτος, η κλίση του εδάφους και το είδος καλλιέργειας καθορίζουν πόσο ψηλός θα γίνει η ξερολιθιά. Για μεγάλες κλίσεις το σκάψιμο μπορεί να είναι ασύμφορο για δέντρα σαν την ελιά, ενώ π.χ. για τ' αμπέλια, τα δημητριακά, ή τα κηπευτικά οι επιτρεπόμενες κλίσεις μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερες.
[2]: Καλλιέργειες ρυζιού τις Φιλλιπίνες
Για τις αναβαθμίδες και τις ξερολιθιές μπορεί να διαβάσει κανείς αρκετά στο Διαδίκτυο.
Ξερολιθιά, η παγκόσμια | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ