Σίντι Μερουάν: Μια ξεχασμένη πρώην αποικία Μανιατών στην Αλγερία!

Διαβάζοντας την ιστορία της μανιάτικης αποικίας του Καργκέζε στην Κορσική, έμαθα ότι μεταξύ 1874 και 1876 μια ομάδα ελληνόφωνων Μανιατών αποίκων έφυγε από το Καργκέζε για να αποικήσει μια άλλη άγνωστη και μακρινή περιοχή της ορεινής Αλγερίας!

Πώς πάλι προέκυψε αυτό και γιατί κατευθύνθηκαν εκεί, από τόσα άλλα μέρη, αν ήθελαν να φύγουν από το Καργκέζε;

Λίγα πράγματα υπάρχουν στη Wikipedia στο λήμμα για το Sidi Merouane, αλλά βρήκα την άκρη από ένα γαλλόφωνο φιλελληνικό blog που μιλά για ελληνικότητα (Μa grécité).

Η δημοσίευση διηγείται τον πρώτο αποικισμό των Μανιατών στην Κορσική και για τη δημιουργία του χωριού Καργκέζε από τον Marbeuf. Τα έχουμε δει αυτά με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στη σχετική δημοσίευση. Μετά κάνει αναφορά στη σταδιακή μίξη μεταξύ Μανιατών και Κορσικανών στο Καργκέζε, ώσπου το 1874, μέρος των Ελλήνω κατοίκων, συγκεκριμένα δέκα οικογένειες από τα χωριά Καργκέζε και Πιάνα [1] αποφάσισαν να αποικίσουν ένα ορεινό μέρος της Αλγερίας με το όνομα Σίντι Μερουάν ή Sidi Mérouane στα γαλλικά ("dix familles grecques de Cargèse et de Piana décident de repartir à l’aventure, pour fonder Sidi Mérouane en Algérie!").

Λίγο πιο κάτω εμφανίζεται και ο λόγος για τον οποίο οι Μανιάτες του Καργκέζε κατευθύνθηκαν ακριβώς εκεί, από οπουδήποτε αλλού. Ένας από την αρχοντική οικογένεια των ιδρυτών της αποικίας των Μανιατών στην Κορσική, κάποιος M. Stefanopoli, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντίνη (Constantine), ήταν αυτός που τους κάλεσε να έρθουν στο συγκεκριμένο τόπο ("Appuyé par un des leurs établi à Constantine, M. Stefanopoli, un groupe de 33 chefs de famille arrive en pionnier pour établir les fondements de la colonie").

Είτε ως επιχειρηματίας είτε ως ανώτερος δημόσιος υπάλληλος της Γαλλικής Δημοκρατίας (πιο πιθανό το δεύτερο), ο Stefanopoli διατηρούσε τις επαφές και την επιρροή του στους συμπατριώτες του πίσω στο Καργκέζε. Φαίνεται ότι η πρότασή του ήταν αρκετά δελεαστική, ώστε να πείσει τουλάχιστον κάποιους από τους Έλληνες του Καργκέζε.

Το γεγονός ότι απευθύνθηκε μόνο σε Έλληνες και ότι μόνο Έλληνες τελικά μετανάστευσαν στο Sidi Mérouane, υποδηλώνει τον ακόμη σαφή διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων (Μανιατών και Κορσικανών) στο Καργκέζε. 

Ακόμη και η αποδοχή από τους Έλληνες της πρότασης για μετεγκατάστaση σε μια τόσο μακρινή και περιθωριακή αγροτική αποικία, φανερώνει τα όρια της οικονομικής δυνατότητας του Καργκέζε. Άλλωστε,  η Κορσική θεωρείται μέχρι σήμερα παραμέλημένη από το Γαλλικό Κράτος, ίσως λόγω του αυτονομιστικού κινήματος που ακόμη υποβόσκει στο νησί (παλαιότερα υπήρχαν εκτεταμένες ταραχές μέχρι και ένοπλη αντίσταση). [2]  

Η πρόταση του Stefanopoli εντασσόταν στο ευρύτερο γαλλικό σχέδιο αποικισμού της Αλγερίας, το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία 42 "αγροτικών αποικιών". 

Οπότε, το 1874 ξεκίνησαν "33 αρχηγοί οικογενειών" ξεκίνησαν από το Καργκέζε (ίσως 33 γεροί ώριμοι άντρες, με κάποιους να ανήκουν στην ίδια οικογένεια), εφοδιασμένοι με αγροτικά εργαλεία, σπόρους, μουλάρια και λοιπά εφόδια. Οι γυναίκες και τα παιδιά ακολούθησαν μεταξύ 1875 και 1877.

Αναφέρεται στη Wikipedia ότι οι Έλληνες άποικοι έφτασαν τελικά τους 235 και είναι βέβαιο ότι το κενό πίσω στο Καργκέζε το κάλυψαν οι ντόπιοι Κορσικανοί, που σιγά-σιγά έγιναν πλειοψηφία στο άλλοτε Μανιάτικο χωριό.

Οι δυσκολίες -όπως γράφεται- ήταν μεγάλες, σ' αυτόν τον απομονωμένο από τη θάλλασα και τις κύριες χερσαίες διαδρομές τόπο: οι κλήροι ήταν χέρσοι, παντού υπήρχαν άγριες φραγκοσυκιές, ενώ οι άποικοι αντιμετώπισαν την ελονοσία (υπήρχε βάλτος εκεί κοντά), μαζί με ξηρασίες, επιδρομές ακρίδων αλλά και λεηλασίες από τους γηγενείς (άλλη μια φορά που οι Μανιάτες τα έβαλαν με τους ντόπιους). Σοβαρότατες ήταν οι συνεχείς ελλείψεις οικονομικών και υλικων μέσων.

Εντούτοις, τα κατάφεραν να ριζώσουν, κτίζοντας τα σπίτια τους σύμφωνα με το πρότυπο στο Καργκέζε: μονώροφα, με εξωτερική σκάλα και με στενά παράθυρα για τη ζέστη.

Είναι ξανά εντυπωσιακό ότι μαζί τους ήρθε Έλληνας παπάς -ουνίτης βέβαια- ώστε να διατηρήσουν το ιδιόμορφο ελληνόρυθμο τυπικό τους (βάπτισμα με κατάδυση, δεξιόστροφος σταυρός, ελληνική γλώσσα στις ακολουθίες κ.λπ.).

Έκτισαν μαθαίνουμε και σχολείο, αλλά δεν νομίζω ότι εκεί διδάσκονταν πλέον τα ελληνικά. Αντίθετα, μόνο Γάλλος δάσκαλος -δημόσιος υπάλληλος- θα μπορούσε να αναλάβει τέτοια αποστολή στο "μέσο του πουθενά".

Ενδιαφέρον είναι και ότι Δήμαρχος έγινε ο Elie Stefanopoli, προφανώς σχετιζόμενος με τον M. Stefanopoli που είχε την ιδέα και εκανε τη σχετική πρόσκληση μετανάστευσης.

Δεν γράφονται περισσότερα στη δημοσίευση, παρά μόνο ότι οι άποικοι τελικά έφυγαν άρον-άρον για τη Γαλλία, μαζί με τους υπόλοιπους ευρωπαίους αποίκους, αμέσως μετά την ανακύρηξη της ανεξαρτησίας της Αλγερίας το 1962. Όπως και οι υπόλοιποι pieds-noirs (άποικοι-πρόσφυγες της Αλγερίας με ευρωπαίκή καταγωγή, οι οποίοι είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αλγερία), εγκαταστάθηκαν στη μητροπολιτική Γαλλία -κυρίως στη νότια- και αφομοιώθηκαν πλήρως με τους υπόλοιπους Γάλλους. Δεν αναφέρεται οποιαδήποτε επιστροφή στο Καργκέζε -μετά από σχεδόν τρεις γενιές-, ενώ γράφεται ότι κάποιοι στράφηκαν προς την αρχέγονη πατρογονική εστία και γύρισαν στην Ελλάδα, ενώ κάποιοι άλλοι κατευθύνθηκαν προς το Νέο Κόσμο.

Σήμερα, δεν φαίνεται να έχει μείνει στο Sidi Mérouane οποιοδήποτε άξιο λόγου ή φωτογράφησης απομεινάρι που να θυμίζει την μόνη ελληνόφωνη, μανιάτικη αποικία της Αλγερίας (τα "Μανιάτικα" της Αφρικής θα τα λέγαμε, σε παραλληλία με αυτά στον Πειραιά). Μια εικόνα παλαιού σπιτιού που εμφανίζεται στη δημοσίευση δεν δείχνει να έχει σχέση με τα όσα αναφέρονται προηγουμένως για το σχέδιο των κατοικιών. Κάτι άλλο (ή άλλους) θα στέγαζε.

Το σύγχρονο Sidi Mérouane (όπως απεικονίζεται στις παραπάνω φωτογραφίες του σαλονιού και του προθαλάμου της δημοσίευσης) είναι μια αγροτική πόλη με πάνω από 20 χιλ. κατοίκους, ενώ ένα φράγμα έχει δημιουργήσει μια τεχνητή λίμνη, καθώς και σχετικές "παραλίες", που διεκδικούν κάποιους επίδοξους βουτηχτές -τόσο μακρυά από τη θάλασσα- κατά τη ζέστη του καλοκαιριού.

Θα συνοψίσω την ιστορία των "Στεφανόπουλων" Μανιατών που έφυγαν από το Οίτυλο το 1673 (στη φωτογραφία όπως είναι σήμερα η κοιτίδα τους):

• Πρώτα ρίζωσαν στην Παονία της Κορσικής.
• Αφού συγκρούστηκαν με τους ντόπιους κατέφυγαν ως πρόσφυγες το 1731 στο Αιάκειο.
• Κάποιοι έφυγαν από εκεί για τη Μενόρκα.
• Εκεί ενώθηκαν με άλλους Μανιάτες που είχαν στρατολογηθεί από τη Μάνη και από αλλού (ίσως και από το Αιάκειο) και έγιναν οι πρώτοι Έλληνες άποικοι της Β. Αμερικής, ιδρύοντας το 1768 την αποικία της New Smyrna στη Φλόριντα. Δεν έλειψαν και από εκεί οι περιπέτειες με τους ντόπιους όσο και με τους εγγλέζους επιχειρηματιές-ιδρυτές (και εκμεταλλευτές) της αποικίας.
• Τελικά, μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στο St. Augustine της Φλόριντα.
• Όσοι παρέμειναν στο Αιάκειο, εγκαταστάθηκαν το 1774 στο νέο χωριό του Καργκέζε, όπου οι προστριβές με τους ντόπιους δεν έλλειψαν, πάντως είχαν μικρότερη ένταση και διάρκεια από ότι προηγουμένως.
• Μερικοί από αυτούς τους Μανιάτες του Καργκέζε αποίκησαν το 1874 έναν άλλο απίθανο τόπο, το Sidi Mérouane της Αλγερίας.
• Αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από εκεί το 1962 με έξωση από τους γηγενείς Αλγερινούς και κατευθύνθηκαν άλλοι στη Γαλλία και άλλοι στην Ελλάδα και στην Αμερική.

Δεν θυμίζει η ιστορία αυτών των αποίκων Μανιατών τον αρχαίο θρυλικό Β' Αποικισμό των Ελλήνων: του Πόντου, της Κάτω Ιταλίας, της Σικελίας, της Κυρρηναϊκής, της Μασσαλίας, της Ισπανίας;

Από τις ίδιες αιτίες ξεκίνησαν: εσωτερικές έριδες, υπερπληθυσμός, ένδεια γης και μέσων. Με τα ίδια εφόδια χαρακτήρα προχώρησαν: ανύσηχοι, σκληραγωγημένοι, τυχοδιωκτικοί, εργατικοί, αποφασιστικοί, ετοιμοπόλεμοι, προσκολλημένοι σε γλώσσα, έθιμα και θρησκεία.

Και ανοίχτηκαν στη θάλασσα.... 

Οι "Στεφανόπουλοι" Μανιάτες στάθηκαν άξιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων αποικιστών.

Σημειώσεις:

[1]: Δεν ξέρουμε πού είναι αυτό το χωριό, στην Κορσική ή αλλού;

[2]: Κορσική: οι αυτονομιστές και το μίσος | Athens Voice,  Υποσχέσεις αυτονομίας για την Κορσική – DW – 18/03/2022