Η έννοια του έθνους και η ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού
Αναδημοσίευση από το cognosco.gr (2/12/2022), από το βιβλίο “ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ: Ιστορία, Ταυτότητα, Πολιτισμός” του Ιωάννη Σαρρή, που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2022 από τις Εκδόσεις Ζήτρος (2ο μέρος κεφαλαίου ΙΒ΄, σελ. 277-298).
Η έννοια του έθνους και η ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού
Πολύ ενδιαφέρουσα εξήγηση του ορισμού του "έθνους":
Στην αρχαία Ελλάδα, η λέξη «ἔθνος» σήμαινε γενικώς το σύνολο, την ομάδα, και είχε πολλές εφαρμογές στον καθημερινό λόγο. Γλωσσολογικά, ανάγεται στο έτυμον «εθ-», εκ του οποίου προέρχονται επίσης οι λέξεις ἔθος και έθιμο [1801], που περιγράφουν εκφάνσεις της κοινής παραδόσεως μίας συλλογικότητος. Στην Ιλιάδα του Ομήρου μπορούμε να διαπιστώσουμε την απόδοση του όρου σε διάφορα σύνολα: «ἔθνος ἑταίρων», «ἔθνος πεζῶν», «ἔθνος Ἀχαιῶν», «ἔθνος ὀρνίθων» κ.τ.λ.
Οι μεταγενέστεροι κλασικοί συγγραφείς συνέδεσαν την λέξη «ἔθνος» με την έννοια του λαού. Ο Ηρόδοτος ομιλεί για το «Μηδικὸν ἔθνος» (Ἱστορίαι 1.101.1), ενώ ο Πλάτων για «ἔθνη βάρβαρα» (Κριτίας 109α). Εν τούτοις, ενίοτε γινόταν διάκριση μεταξύ των διαφορετικών ἐθνῶν των Ἑλλήνων. Ο Πλάτων αναφέρεται εις «τὸ Θετταλῶν τ’ αὖ πενεστικὸν ἔθνος» (Νόμοι 6.776). Ο Ξενοφών γράφει ότι οι Έλληνες μισθοφόροι του Κύρου οργανώνοντο και έστηναν γιορτές ανά «ἔθνη»-φυλές: «ἐν δὲ ταύταις πρῶτον μὲν τοῖς θεοῖς ἔθυσαν, καὶ πομπὰς ἐποίησαν κατὰ ἔθνος ἕκαστοι τῶν Ἑλλήνων καὶ ἀγῶνας γυμνικούς.» (Κύρου Ἀνάβασις 5.5.5) [1802]. Ο δε Θουκυδίδης (Ἱστορίαι 1.3.2) αναφέρει ότι διάφορα «ἔθνη» (εδώ υπό την έννοια των φύλων/ πληθυσμών κοινής καταγωγής), και κυρίως οι Πελασγοί, έδιναν το όνομά τους στα μέρη όπου κατοικούσαν και πως η λέξη «Ἕλληνες» χρησιμοποιήθηκε ως αυτοπροσδιορισμός πρώτα από τους υιούς του -μυθικού υιού του Δευκαλίωνος- Έλληνος, ύστερα από τους κατοίκους γειτονικών πόλεων που τους καλούσαν σε βοήθεια και τελικά από τους κατοίκους ολόκληρης της χώρας, δηλαδή της γεωγραφικής εκτάσεως που απεκλήθη Ἑλλάδα....
Στην συνέχεια ο συγγραφέας κάνει μια εξαιρετική ανάλυση της συνέχειας του ελληνικού έθνους, με βάση τα κατά τον Ηρόδοτο στοιχεία ορισμού του έθνους:
...Τον 5ο αιώνα π.Χ.,ο Ηρόδοτος όταν όρισε βέλτιστα τον Ελληνισμό μίλησε για το ὅμαιμον, το ὁμόγλωσσον, τα ὁμότροπα ἤθεα και τους κοινούς ναούς των θεών (σ.σ. "ομόθρησκον") που μοιράζονται οι Έλληνες. Ουσιαστικά, περιέγραψε τις συνιστώσες αυτού που εμείς οι νεοέλληνες σήμερα αποκαλούμε έθνος, δηλαδή έναν λαό με ύπαρξη και επίγνωση των παραπάνω συνεκτικών παραγόντων (ή τουλάχιστον ορισμένων)...
Ο συγγραφέας αντιπαραβάλλει την παραδοσιακή ελληνική πρόσληψη της έννοιας του -ελληνικού- έθνους με την νεώτερη σημασιολογική προσέγγιση, όπως αυτή εξελίχθηκε μετά τη Γαλλική Επανάσταση και έως σήμερα.
...Στην νέα ελληνική γλώσσα, όπως εξελίχθηκε μετά την Γαλλική Επανάσταση και την θέσμιση του ελλαδικού βασιλείου, η λέξη «έθνος» υπέστη ένα σημασιολογικό δάνειο από την γαλλική λέξη nation, η οποία -καίτοι περικλείει σε έναν ποικίλο βαθμό τοιούτους συνεκτικούς παράγοντες- αναφέρεται κυρίως στην πολιτική συνείδηση ενός λαού. Η λέξη nation συναντάται με παραπλήσια σημασία και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες όπως η αγγλική και προέρχεται από την λατινική λέξη «natio», που κυριολεκτικώς σημαίνει γέννηση [1806]...
Η συνέχεια στο εξαιρετικό άρθρο!