Αντώνης και Δόμνα Βισβίζη: όταν ο αγνός πατριωτισμός τιμωρείται
Διάβαζα πριν πολλά χρόνια το βιβλίο του Σόλωνος Γρηγοριάδη, "ΟΔ. ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ" (Εκδόσεις Κ. Μπούζας, στο εξής "το βιβλίο"), με θέμα τη ζωή του τραγικού πολεμάρχου. Ήταν αληθινό λιοντάρι στο παράστημα, στη δύναμη και στην περηφάνεια ο "Δυσσέος". Τεχνούργημα της φύσης, νους στρατηγικός και πανούργος μαζί, θυμός ομηρικός. Γεννημένος για αρχηγός και το γνώριζε, γιαυτό και ήταν ξέχωρα ανδρείος αλλά και τραχύς. Σώμα που ξεχείλιζε από ρώμη, επιβάλλονταν με την όψη και μόνο. Όταν δεν περνούσαν τα λόγια, ήξερε να λύνει τα θέματά του και με τη βία -αν χρειαζόταν.
Αυτή η ισχύς σώματος και χαρακτήρα ήταν που τον έκανε αρχιστράτηγο του Γένους στην Επανάσταση. Η δύναμή του τον έκανε λατρευτό και μισητό μαζί: τον λάτρεψαν όσοι ωφελήθηκαν από την απελευθερωτική του δράση (τα παληκάρια και ο λαός), ενώ τον μίσησαν όσοι ανταγωνίζονταν μαζί του για τα πρωτεία (οι προεστοί). Σπάνια άνθρωπος στάθηκε τόσο πολωτικός στη ζωή του. Το δράμα της ζωής και του θανάτου του είναι γνωστό πια, αν και πέρασαν δεκαετίες μέχρι να αποκατασταθεί η μνήμη του από την Ιστορία. Αυτό το δράμα μαζί με μια προσπάθεια αποτίμησης από το συγγραφέα αναζητούσα μέσα στο βιβλίο.
Τότε, κατά το πρώτο διάβασμα, μου έκανε εντύπωση ένα περιστατικό που αφηγήθηκαν πέντε σύγχρονοι προς τα γεγονότα συγγραφείς: ο Αντώνης Γεωργαντάς ("Αθηναϊκόν Αρχείον"), ο Αναγνώστης Δεληγιάννης (ανέκδοτη "Ιστορία της Επαναστάσεως", που μελέτησε ο Τ. Λάππας), ο Γιάννης Μακρυγιάννης ("Αρχείον"), ο Κάρπος Παπαδόπουλος ("Ανασκευή των περί του στρατηγού Οδυσσέως Ανδρούτσου κ.λπ.") και ο Φιλικός Νικόλαος Σπηλιάδης ("Απομνημονεύματα").
Θα κάνω μια σύντομη περιγραφή των γεγονότων στα οποία συμφωνούν και οι πέντε:
Την άνοιξη (Απρίλιος) του 1822 ο Ανδρούτσος μαζί με τον Νικηταρά και τον Υψηλάντη μάχονταν στην Αγία Μαρίνα, κοντά στη Στυλίδα της Φθιώτιδας, να σταματήσουν την κάθοδο του Δράμαλη προς το Μοριά. Οι δύο πρώτοι βρίσκονταν περικυκλωμένοι από υπέρτερες δυνάμεις και σε μεγάλη χρεία τροφών και πολεμοφοδίων. Απέναντί τους στη θάλασσα βρίσκονταν πλοία μισθωμένα από τον Άρειο Πάγο (την "εθνοσυνέλευση" των Ρουμελιωτών, που συνιστούσε την πολιτική -ας πούμε- διοίκηση του τόπου) και διέθεταν τα εφόδια που αναζητούσε ο Οδυσσέας, αλλά και τη δύναμη πυρός που θα του επέτρεπε να διασπάσει τον κλοιό και να αποχωρήσει δια θαλάσσης από την απελπιστική θέση όπου βρίσκονταν.
Ήταν τρία Τρικεριώτικα καράβια μαζί με το μπρίκι-ναυαρχίδα του Θρακιώτη -από τον Αίνο, λιμάνι στη σημερινή Ανατολική Θράκη, ανατολικά της εκβολής του Έβρου- του φιλικού και αγωνιστή της Επανάστασης καπετάν Χατζη-Αντώνη Βισβίζη. Στο μπρίκι με το όνομα "Καλομοίρα", είχαν εγκαταταθεί και κάποιοι Αρεοπαγίτες, ώστε να "εποπτεύουν" εκ του ασφαλούς τις μάχες στη στεριά. Μέσα λοιπόν ήταν ο Δεσπότης Ταλαντίου Νεόφυτος -Πρόεδρος αυτός-, ο Άνθιμος Γαζής, ο Ιωάννης Ειρηναίος, ο Παναγιώτης Κουσλής, ο Δρόσος Μανσόλας, και άλλοι που δεν έχουν εξακριβωθεί. Παρών ήταν και ένας δάσκαλος-καλόγηρος ονόματι Γρηγόριος Κωνσταντάς[1], απεσταλμένος από την "κεντρική" εξουσία του Εκτελεστικού (με έδρα το Μοριά και Πρόεδρο -δηλ. πρωθυπουργό- τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο). Ο Κωνσταντάς φαίνεται ότι είχε έρθει με οδηγίες -στο βιβλίο αναφέρεται το δίδυμο Κωλέττη-Νέγρη, οι μεγαλύτεροι τότε εχθροί του Ανδρούτσου- για την εξόντωση του Οδυσσέα.
Όχι ότι χρειάζονταν καμιά μεγάλη σπίθα για να ανάψει τη συσσωρευμένη έχθρα των Αρεοπαγιτών για τον πολεμάρχο, αλλά η ξεχωριστή εμπάθεια του Κωνσταντά που με εισαγγελικό μένος ξεσπάθωνε συνεχώς κατά του Ανδρούτσου, μάλλον έπεισε και τους πιο αναποφάσιστους να προχωρήσουν στον αφανισμό του λαϊκού ήρωα. Το ιταμό σχέδιο ήταν να τον ξεκάνουν με χωσιά (ενέδρα): να καλέσουν τον Ανδρούτσο στο καράβι και εκεί μέσα, μακριά από τα παλληκάρια του και από μάρτυρες, να τον δολοφονήσουν. Το σχέδιο απαιτούσε εχεμύθεια και αποφασιστικότητα και φυσικά τη συμβολή του καπετάνιου, του άρχοντα του πλοίου.
Στο βιβλίο αναφέρονται τα επόμενα: ο Δεσπότης Νεόφυτος κάλεσε τον καπετάνιο του πλοίου, Χατζη-Βισβίζη, και τον αρχηγό της φρουράς του Αρείου Πάγου, Γιώργη Ζορμπά, στην καμπίνα του και τους ανακοίνωσε ότι ο Αντρούτσος καταδικάστηκε από τη Διοίκηση ως "εχθρός του Γένους" και ως "βυσοδομών κατά της -νόμιμης- εξουσίας". Έδωσε εντολή στον καπετάνιο να τον συλλάβει και στον φρούραρχο να τον εκτελέσει[2]. Αυτοί έμειναν αρχικά άφωνοι και δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι αυτός ο λεοντόψυχος και λαοπρόβλητος αγωνιστής είχε εγκληματίσει με τέτοιο τρόπο. Ενώ αρχικά δεν έφεραν αντίρρηση, φαίνεται ότι αργότερα συσκέφτηκαν και κατέληξαν πώς δεν μπορεί να εκτελεστεί τέτοια προφορική "διαταγή".
Όταν λοιπόν έφτασε ο Οδυσσέας μαζί με το Νικηταρά όχι μόνο ανέβηκαν στο πλοίο, αλλά αφού ο Οδυσσέας αντιδίκισε θυελλωδώς με τους Αρεοπαγίτες, τελικά αποχώρησε σώος μαζί με το Νικηταρά, χωρίς να τολμήσει κανείς να τον βλάψει (φύγαν αμέσως μόλις είδαν ότι ξεκίνησε πυκνό τουφεκίδι στη στεριά).
Ήταν προφανές ότι τέτοιο ήταν το κύρος Οδυσσέα και τόσο μεγάλη η λαοφιλία του ώστε και οι εχθροί του απεργάζονταν τον αφανισμό του μπαμπέσικα και μόνο, ενώ οι απλοί άνθρωποι του Αγώνα αδυνατούσαν να δεχτούν οποιαδήποτε άλλη εκδοχή του ανδρός παρά μόνο αυτή του Αρχιστράτηγου απελευθερωτή του Γένους και τιμωρού των Τούρκων.
Τα γεγονότα και οι διάλογοι όπως περιγράφονται στο βιβλίο μπορεί να μην είναι απόλυτα ακριβείς (ποιος ήταν αυτόπτης και αυτήκοος κατά τη συνομιλία του Νεόφυτου με τον καπετάνιο και το φρούραρχο και αργότερα μετέφερε το διάλογο;), αλλά οι ιστορικοί που ανέφερα προηγουμένως συμφωνούν ότι οι πολιτικοί (Άρειος Πάγος και Εκτελεστικό) είχαν σκοπό να εξοντώσουν τον Ανδρούτσο πάνω στο πλοίο και ότι η παράνομη "διαταγή" τους δεν εκετελέστηκε.
Πρώτος ο Κάρπος Παπαδόπουλος, ο οποίος ήταν και συμπολίτης του Βισβίζη -καταγόμενος και αυτός από την Αίνο- συνέδεσε τον πρόωρο και περίεργο θάνατο του Βισβίζη με τα γεγονότα στο πλοίο. Αυτή η "απειθαρχία" του καπετάνιου της "Καλομοίρας" ίσως σφράγισε τη δική του κακή μοίρα, γιατί ο Βισβίζης σκοτώθηκε μυστηριωδώς από τυφλό(;) βόλι λίγους μήνες μετά (21 Ιουλίου με το Νέο Ημερολόγιο) κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και toy ναυτικού αποκλεισμού της Χαλκίδας (Εγρίπου)[3]. Οι συνθήκες είναι ύποπτες, καθώς ήταν βράδυ, το πλοίο φρουρούνταν και δεν υπήρξε κάποια αψιμαχία με τούρκικα πλοία. Σαν να προσέγγισε κάποιο τουρκικό πλεούμενο με στόχο να βρει και να δολοφονήσει τον καπετάνιο πάνω στο κατάστρωμα.
Δεν έχω ψάξει περισσότερο από αυτή τη ρηχή έρευνα του διαδικτύου και παραθέτω μόνο κάποιες "ουδέτερες" πηγές. Αναφέρουν επιγραμματικά ότι ο καπετάν-Βισβίζης σκοτώθηκε σύντομα μετά το ανδραγάθημά του με τον Ανδρούτσο -εννοώντας ότι τον έσωσε δίνοντάς του κανόνια και τρόφιμα από την παγίδα της Αγια-Μαρίνας[4]. Αλλά δεν συνδέουν με το θάνατό του.
Εγώ θυμόμουν την εκδοχή του βιβλίου, η οποία μετεφέρεται εκεί από την αντίστοιχη θεωρία τόσο του Κάρπου Παπαδόπουλου όσο και των υπόλοιπων ιστορικών. Το ερώτημα είναι αν, με δοδομένη την υπόθεση πρόθεσης δολοφονίας του Ανδρούτσου επί του καταστρώματος της "Καλομοίρας", θα μπορούσε να έχει δολοφονηθεί ο Βισβίζης από τους δολοπλόκους, ώστε να σβηστούν τα ίχνη της άνομης και δολοφονικής τους πρόθεσης. Φυσικά και βγάζει νόημα αυτή ακριβώς η ερμηνεία των γεγονότων.
Μάλιστα, η μετέπειτα πεισματώδης περιφρόνηση της χήρας του Βισβίζη, Δόμνας, από την Ελληνική Διοίκηση ενισχύει την εκδοχή της εχθρότητας των κρατούντων (οι ηθικοί αυτουργοί του δολοφονικού σχεδίου) προς την οικογένεια Βισβίζη συνολικά.
Η Δόμνα Βισβίζη ήταν σίγουρα μια ξεχωριστή γυναίκα. Θαραλλέα και δραστήρια, επέβαινε στο πλοίο μαζί με τα πέντε παιδιά τους ζεύγους κατά την περίοδο των επιχειρήσεών του στο Αιγαίο και τον Ευβοϊκό. Αμέσως μετά το φόνο του συζύγου της έγραψε η ίδια στo ημερολόγιο του πλοίου λακωνικά:
"17 Ιουνίου 1822[5]- Νηνεμία. Ημέρα Τρίτη, οκτώ ώρα νυκτός, έχασε την ζωήν του από βόλι ο Καπετάν Αντώνης Βισβίζης. Το κουμάντο του μπρικιού `` Καλομοίρα`` παίρνει η χήρα Δόμνα Βισβίζη."
Θαυμάζει κανείς δυναμισμό και αποφασιστικότητα. Αντί να αποσυρθεί ως χήρα με τα παιδιά της στη στεριά, ανέλαβε αυτή καπετάνισσα. Προφανέστατα, τη σέβονταν οι ναύτες για τη γνώση και το δυναμισμό της πολύ πριν αναλάβει την πλοιαρχία, γιαυτό και δέχτηκαν την ηγεσία της αδιαμαρτύρητα. Η Δόμνα έδειξε την ίδια δραστήρια εθνική συνείδηση όπως και ο αδικοχαμένος σύζυγος. Αφιέρωσε όλη την υπόλοιπη περιουσία της στη μισθοτροφοδοσία, στα πολεμοφόδια και στις ανάγκες του πλοίου.
Ο ιστορικός του αγώνα Ιωάννης Φιλήμων, γράφοντας για τη Μπουμπουλίνα βρίσκει την ευκαιρία να την συγκρίνει με τη Δόμνα λέγοντας:
«...Τοιαύτη ανεδείχθη και η Δόμνη, σύζυγος του Βασιλείου Χατζή Βιζβίζη, πλοιάρχου. Θανατωθέντος αυτού κατά την πολιορκίαν της Ευβοίας, ανέλαβεν η ιδία την διοίκησιν του πλοίου ως άλλος ανήρ, επί πολύν χρόνον, ίνα μη στερηθή η πολιορκία της από θαλάσσης βοηθείας .
Όμως πλοίο με 75 άνδρες πλήρωμα δεν μπορεί να συντηρηθεί για πολύ με ίδια μέσα. Τέλος του 1823, σε μια αναφορά της προς το Υπουργείο Ναυτικών, η Δόμνα Βισβίζη γράφει:
«Κατά το 1822 έτος, εσυμφώνησεν ο μακαρίτης άνδρας μου μετά των αρεοπαγιτών και εφόρων της Εύβοιας δια να σταθή με το πλοίο του εις την πολιορκίαν της Εύβοιας, μέλλων να πληρώνεται παρά των αρεοπαγιτών. Μ΄ όλον δ΄ ότι ο ρηθείς άνδρας μου ετελεύτησε, μόλον τούτο, μηδόλως παραβάσα από μέρους μου τας άνωθι συμφωνίας, ένα ήμιση ολόκληρον χρόνον, μ΄ όλον τον πατριωτικόν ζήλον τας εκτέλεσα. Αγκαλά δε δις, τρις και πολλάκις να εζήτησα το να πληρωθώ εν καιρώ, ως η συμφωνία μας, με το σήμερον και αύριον όμως αναβαλλομένου του καιρού, και μηδ΄ οβολού μη δοθέντος μοι, στενοχωρηθείσα δ΄ από τους ναύτας, και φοβούμενη μήπως ήθελον αναχωρήση, ενώ άνευ τούτων, ήτο αδύνατον το να κρατηθή η πολιορκία, ελπίζουσα δε και ότι επομένως ήθελα πληρωθή, επλήρωσα εξ ιδίων τα μηνιαία των, εξοδεύσασα δε προς τούτοις εις αυτό το διάστημα, τόσον εις τας των ναυτών τροφάς, όσον και εις πολεμοφόδια, ποσότητα όχι ευκαταφρόνητον, καθώς καλώτατα γινώσκει το έξοχον υπουργείον, με πόσην ποσότητα χρημάτων δύναται να εξοικονομηθή εν πολεμικόν πλοίον, από εβδομήκοντα πέντε ναύτας κυβερνούμενον, με την πρόβλέψιν των τροφών, πολεμοφοδίων και μηνιαίων»
Στο τέλος του 1823 η Δόμνα παραδίδει το καράβι στους Υδραίους για να αναλάβουν αυτοί το καράβι και να το χρησιμοποιήσουν ως πυρπολικό. Ήταν επιλεκτική και εκδικητική η διακοπή μίσθωσης από τον Άρειο Πάγο; Το αποτέλεσμα πάντως ήταν πως ένα περήφανο καράβι με μέγεθος, κανόνια και άφθονους ναύτες, αυτό που προηγουμένως είχε πάρει μέρος όχι μόνο σε μεταφορές και ανεφοδιασμούς αλλά και σε ναυμαχίες και καταδρομές (όπως τότε που έσωσε τον Ανδρούτσο από τον κλοιό των Τούρκων), έγινε ένα μπουρλοτιέρικο προορισμένο να αυτοκτονήσει ηρωικά. Το 1824 η "Καλομοίρα" περνά στα χέρια του Κράτους. Το ηρωικό της τέλος καθορίζεται από τον Πιπίνο που τη χρησιμοποίησε για την πυρπόληση της τουρκικής φρεγάτας "Χαζνέ Γκεμισί" (το πλοίο με το ταμείο του στόλου δηλαδή) στον Τσεσμέ[6].
Η μετέπειτα παγερή αδιαφορία της Διοίκησης για τη μοίρα της οικογένειας Βισβίζη, που έχοντας παραδώσει κάθε περιουσία και δύναμη στον Αγώνα, τώρα βρισκόταν σε έσχατη ανέχεια, ενισχύει την υπόθεση της εχθικής αντιμετώπισης, εξαιτίας της υποτιθέμενης απείθειας του Βισβίζη προς την πρόθεση του Άρειου Πάγου κατά το περιστατικό με τον Ανδρούτσο πάνω στο κατάστρωμα της "Καλομοίρας".
Τα σπαραχτικά γράμματα αυτής της περήφανης γυναίκας προς τη Διοίκηση δεν συγκινούσαν κανέναν. Τουλάχιστον ο Καποδίστριας, αντί υλικής αμοιβής ίσως (δεν γράφεται κάπου κάτι άλλο), δέχτηκε το αίτημα της κόρης του Βισβίζη, Μαριορίτσας, η οποία συνέταξε επιτάφιο λόγο προς τιμή του πατέρα της, να δημοσιευτεί αυτός την 1η Ιανουαρίου 1829 από το Εθνικό Τυπογραφείο, ως μνημόσυνο του αγνού αγωνιστή Καπετάν Χατζη-Αντώνη Βισβίζη.
Η Δόμνα Βισβίζη εγκαταστάθηκε μετά το τέλος της ελληνικής επανάστασης στην Ερμούπολη της Σύρου, ζώντας τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της σε μεγάλη ένδεια.
Γιατί λοιπόν τόση αχαριστία (αν όχι κατατρεγμός) από τη Διοίκηση, η οποία από το 1824 και μετά κυριαρχούνταν από τους "πολιτικούς" (Κωλέττη, Μαυροκορδάτο κ.λπ.) που είχαν πλέον κερδίσει κατά κράτος τους "στρατιωτικούς" (Κολοκοτρώνη κ.λπ.) στον Εμφύλιο; Δεν μπορεί κανείς να μην κλίνει προς το εύλογο της θεωρίας της δίωξης των Βισβίζιδων.
Πέρα όμως από τις υποψίες για τον ύποπτο θάνατο του Βισβίζη, παρά την εχθρική αδιαφορία της Διοίκησης προς τη Δόμνα και παρά την εκδοχή του Κάρπου Παπαδόπουλου (και άλλων ιστορικών), υπάρχουν κάποιες πρωτογενείς μαρτυρίες για τα γεγονότα στο κατάστρωμα της "Καλομοίρας";
Προσπαθώντας να βρώ κάτι στο διαδίκτυο, έφτασα στο παρακάτω βιβλίο της Άννας Γκέρτσου-Σαρρή, ``Μ` ενάντιους ανέμους``, Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. Περιγράφει αυτό που αναφέρεται ως "η αφήγηση της Δόμνας Βισβίζη" και αφορά το θάνατο του Καπετάν Αντώνη Βισβίζη. Παραθέτω ένα μικρό μόνο απόσπασμα από την "αφήγηση" της Δόμνας για το περιστατικό του μοιραίου πυροβολισμού:
"...Το τουφεκίδι, σποραδικό, είχε καταλαγιάσει ώρες πριν. Βραδάκι προχωρημένο, στο φως της λάμπας, εγώ έραβα ένα ρούχο. Όσην ώρα καταγινόμουνα με τούτη τη δουλειά, μ` έτρωγε το που αργούσε ο Αντώνης να `ρθει. Τούτη την ώρα πάντα έγραφε το ημερολόγιο της ``Καλομοίρας``. Εκείνη εκεί τη στιγμή, ακούστηκε μια τουφεκιά. Θυμάμαι τινάχτηκα όρθια, πλην όμως, δεν ξεύρω γιατί, δεν κούνησα από τη θέση μου…. Ο Καπετάν Σταυρής μπήκε μέσα και είπε ``Κυρά μου!`` . Μόνο αυτό. Δεν χρειαζόταν άλλο τίποτε. Ιδεάστηκα. Ήταν τα λόγια του Αντώνη; Το φέρσιμό του το παράξενο; Όρμησα έξω από την κάμαρη κι ανέβηκα στην κουβέρτα. `` Τον φάγανε, κυρά μου, τον καπετάνιο μας!``, άκουσα αγριεμένες φωνές. Μια αναταραχή κυριαρχούσε πάνω στο καράβι. Με φανούς στο χέρι οι βάρδιες να τρέχουν, άλλοι να μαζεύονται παραζαλισμένοι, όλοι στο πόδι ανάστατοι. Άλλοι να φωνάζουν ``Τον γιατρό! Τον γιατρό!``. Σπρώχνοντας, μέριασα τους μαρινέρους που `χαν μαζευτεί κοντά του. Οι Αρεοπαγίτες, κιόλας παρόντες, κοιτούσαν με θλιμμένα πρόσωπα. Εκείνη τη στιγμή, ο Ευτύχης που `ταν σκυμμένος από πάνω του σηκώθηκε και με κοίταξε. Κούνησε το κεφάλι του με απελπισία. ``Σε ζήτησε, καπετάνισσα.`` Έσκυψα πάνω απ` τον Αντώνη και τράβηξα το κορμί του στην αγκαλιά μου. Έκαμε προσπάθεια κάτι να πει, μα από το στόμα του μοναχά ένα βογκητό έβγαινε. `` Ησύχασε, του είπα, θα μου τα πεις υστερότερα``. Σταμάτησε το βογκητό και μετά, σαν να μάζεψε όση δύναμη ακόμα είχε απομείνει στο κορμί, στην ψυχή, στον νου, την ώρα που ακουμπούσα το πρόσωπό μου, ένας αδύνατος ψίθυρος η φωνή του, είπε: `` Δεν μπορούσα… να το… πράξω, Δόμνα. Δεν μπορ… Η λέξη έμεινε λειψή. Το κεφάλι του έγειρε βαρύ πίσω. Τράβηξα το χέρι μου που το είχα τόσην ώρα κάτω από την πλάτη του και είδα την παλάμη μου γεμάτη αίμα..."
Να μου επιτραπεί η υπόθεση ότι αυτό δεν είναι πρωτογενής αφήγηση της Δόμνας αλλά λογοτεχνική απόδοση των γεγονότων από τη συγγραφέα του βιβλίου. Το όλο κείμενο που παρατίθεται στην Πηγή 1, δείχνει περισσότερο φιλοτεχνημένο κείμενο παρά αυθεντικό χειρόγραφο απομνημονευμάτων. Εντούτοις, κάνω ακόμη μια -αληθοφανή- υπόθεση πιστεύοντας ότι η βασική πηγή για την υποστήριξη της εκδοχής του σχεδίου δολοφονίας του Ανδρούτσου και των συνεπειών που είχε για την οικογένει αΒισβίζη η άρνηση του Βισβίζη να συνεργήσει σε αυτό, είναι η ίδια η Δόμνα. Μια γυναίκα τόσοδυναμική και δραστήρια, η οποία βρέθηκε τόσο πλησίον -σχεδόν αυτόπτης και αυτήκοη- στα περιστατικά, δεν μπορεί να μην άφησε πίσω της μαρτυρία, είτε γραπτά είτε προφορικά, με τη δική της γνώμη για το τι συνέβη και ποια ήταν η αιτία της μετέπειτα περιφρόνησής της από τη Διοίκηση. Τώρα, αν η δική της μαρτυρία είναι ορθή ή όχι, είναι άλλο ζήτημα. Ίσως η πικρία να την οδήγησε σε κάποιες δικές της αστήρικτες υποθέσεις και κατηγορίες.
Εγώ θα μείνω μόνο στην λογική συνέπεια της υπόθεσης σύνδεσης μεταξύ του αιφνίδιου και ύποπτου θανάτου του καπετάν-Βισβίζη, της απαξίωσης της "Καλομοίρας", μαζί και της μετέπειτα ένοχης αδιαφορίας της Διοίκησης προς τη Δόμνα Βισβίζη, και του βεβαιωμένου περιστατικού της θυελλώδους αντιδικίας του Ανδρούτσου με τους Αρεοπαγίτες πάνω στο κατάστρωμα της "Καλομοίρας".
Το σχέδιο εξόντωσης του Οδυσσέα με μπαμπεσιά, είναι επίσης κάτι που δεν μπορεί να αποδειχτεί. Όμως η ένταση μεταξύ Ανδρούτσου και Διοίκησης είχε ήδη ξεπεράσει το "σημείο βρασμού" και τα μετέπειτα γεγονότα απέδειξαν ότι το μίσος ένθεν και ένθεν ήταν ήδη ικανό να γίνει κίνητρο για την απεχθέστερη μεταχείριση του Ανδρούτσου.
Πάντως, προσωπικά έχω βγάλει τα συμπεράσματά μου και έχω καταλήξει στη δική μου εκδοχή.
ΥΓ: Δυο λόγια για το πλοίο που έγινε η σκηνή του δράματος του Χατζη-Αντώνη Βισβίζη. Η "Καλομοίρα" -τι τραγικό όνομα διάλεξε ο καπετάν-Αντώνης!- ναυπηγήθηκε στην Οδησσό το 1917 από Ρώσους μαστόρους και με ξυλεία που ήρθε από την Αίνο. Ήταν μεγάλο καράβι για την εποχή του και διέθετε ιδαίτερα μεγάλα διαμερίσματα για τον καπετάνιο. Ο λόγος ήταν ότι ο Καπετάν βισβίζης ήθελε να παίρνει μαζί στα ταξίδια του και την μεγάλη του οικογένεια. Η μεγάλη χωρητικότητα του σαλονιού ήταν που έκανε τον Άρειο Πάγο να το μισθώσει ως ενδιαίτημα του κλιμακίου του Αρείου το οποίο παρακολουθούσε από κοντά τις επιχειρήσεις του Ανδρούτσου το 1822. Παρότι οι πηγές κατωτέρω μιλάνε για 140 ναύτες πλήρωμα, είδαμε πως στο γράμμα της η Δόμνα μιλά για 75 ναύτες. Σε κάθε περίτπωση, ένα τόσο μεγάλο και εντυπωσιακό πλοίο, με ιδιαίτερη (custom-made) αρχιτεκτονική, πρέπει να στοίχισε πολλά στον καπετάν Βισβίζη, πράγμα που αντίστοιχα δείχνει την οικονομική του επιφάνεια.
Όλος ο πλούτος, απόκτημα ζωής του Καπετάν Χατζη-Αντώνη Βισβίζη, διατέθηκε για την ελευθερία του Γένους. Έδωσε και τη ζωή του μέσα στη δίνη του Αγώνα, ίσως από χέρι αδερφικό. Τουλάχιστον σήμερα, τόσο αυτός όσο και η άξια σύζυγός του Δόμνα τιμούνται επάξια από το Έθνος.
Σημειώσεις:
[1]: Ο Κωνσταντάς ήταν αξιόλογος άνθρωπος. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, ανήκε στην κατηγορία των "δασκάλων του γένους", με ζωντανή μορφωτική και επαναστατική δράση το Πήλιο. Πρόσφερε επίσης υπηρεσίες στην αρχιγραμματεία της Επικρατείας, η οποία μόλις είχε δημιουργηθεί στις αρχές του 1822. Οι πολιτικοί προϊστάμενοί του φαίνεται ότι του εμπιστεύτηκαν την διαβίβαση προς τον Άρειο Πάγο της παράνομης "καταδίκης" του Ανδρούτσου. Στο πρόσωπο του καλογεροδάσκαλου Κωνσταντά συμπυκνώνεται η τραγική διφυία του Έλληνα, ικανού για το μεγάλο καλό των άλλων και το μεγάλο κακό (του εαυτού του).
[2]: Πιστεύω ότι μάλλον ήθελαν να τον "ανάψουν", έτσι αψίκορος όπως ήταν, ώστε να κινηθεί ο Οδυσσέας πρώτος και μετά να τον σκοτώσουν, δήθεν σε "άμυνα". Αυτό θα ήταν πολύ πιο έξυπνο, ώστε να γίνει η όλη σκηνή μπροστά σε μάρτυρες της απειθαρχίας και της βιαιοπραγίας του Ανδρούτσου. Αλλά -τέλος πάντων- πάμε με τη διήγηση του βιβλίου.
[3]: Η Εύβοια δεν απελευθερώθηκε παρά με τον καθορισμό των συνόρων του νέου Ελληνικού Κράτους. Τα φρούρια των Τούρκων στις κύριες πόλεις τους (Χαλκίδα, Κάρυστος) άντεξαν μέχρι τέλους στις όποιες επιθετικές προσπάθειες των Ελλήνων.
[4]: Ο Ανδρούτσος και ο Νικηταράς του έγραψαν με ευγνωμοσύνη για τη σωτηρία τους, ώστε η γραφή να μείνει και ως απόδειξη της αγωνιστικής δράσης Βισβίζη:
«Διά του παρόντος φανερώνομεν και αποδεικνύομεν ότι ο Χ'Άντώνιος Βισβίζης, Αινίτης, ευρισκόμενος με το καράβι του εις νησίον Λιβάδα, όστις από Όλυμπον είχεν έλθει προς τον Άρειον Πάγον για υπόθεσιν του Γένους, και όντες ημείς πολιορκισμένοι εις Αγίαν Μαρίναν από τους εχθρούς με κανόνια επτά χτυπώντας μας με μπάλλα επτά γρανάτας και ζητώντας απ' αυτόν διά μέσου του Αρείου Πάγου δύο κανόνια... αμέσως εσηκώθη με μεγάλον πατριωτισμόν εις τα πανιά, και ήλθε με το καράβι του προς βοήθειάν μας και δίδωντάς μας τα δύο κανόνια... εκράτησεν τρεις ημέρας πόλεμον ακαταπαύσεως με κανόνια και ούτως ημπόρεσε ίνα εμβαρκαρισθή η κολώνα μας από τρεις χιλιάδες και να σωθή. Και τα προσδιορισθέντα Λιμνά και Τρικκεριώτικα από Άρειον Πάγον δι' αυτήν την περίστασιν, εστάθησαν τα μόνα δειλιόντα και αδιαφορήσαντα εις την αυτήν ανάγκην. Διό και του δίδεται το παρόν διά να έχη να παρρησιασθή ένα καιρόν εις το Γένος διά ταύτην του την δούλευσιν»
Εκ του Μόλου Παλαιοχωρίου τη 15η Απριλίου 1822
Οδυσσεύς Αντρήτσου
Νικήτας Σταματελόπουλος
[5]: Παλαιό Ημερολόγιο.
[6]: Είναι σα να διατάσσεται ένας ρωμαλέος και ετοιμοπόλεμος αξιωματικός να μείνει μόνος και τελευταίος στην πολιορκούμενη πυριτιδαποθήκη, ώστε δίνοντας φωτιά, να γίνει και αυτός ολοκαύτωμα μαζί με τους επιτιθέμενους.
Πηγές:
2. Οικογένεια Βισβίζη - Βικιπαίδεια
3. Δημήτριος-Θεμιστοκλής- Τιμολέων Βισβίζης - Βικιπαίδεια
4. Χατζηαντώνης Βισβίζης - Βιογραφία - Σαν Σήμερα .gr
5. Εμμανουήλ Παπάς: Ο αρχηγός των επαναστατημένων Ελλήνων στη Μακεδονία - Βιογραφία - Σαν Σήμερα .gr
Ιστορία, Ελληνική Επανάσταση, Ελληνική ιστορία, Αντώνης Βισβίζης, Δόμνα Βισβίζη, Άρειος Πάγος, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Κάρπος Παπαδόπουλος