'Hταν Μανιάτης ο Ναπολέων;

Δεν υπολογίζω να αποδείξω ότι ο Ναπολέων ήταν εξ αίματος Μανιάτης˙ ούτε ότι δεν ήταν. Θέλω απλά να τονίσω την ευκολία με την επισυνδέονται αυθαίρετα μεταξύ τους θρύλοι, ιστορίες και αφηγήσεις, χωρίς το συνδετικό υλικό να έχει υπόσταση εξακριβωμένων γεγονότων. Η επισύνδεση γίνεται συνήθως με σκοπό τον εντυπωσιασμό, αλλά και τα σχετικά παρεπόμενα οφέλη, είτε καθαρά οικονομικά είτε πιο δυσμέτρητα, σαφέστατα όμως, οφέλη κύρους και δημοσιότητας. Από ένα σημείο και μετά, ιδιαίτερα όταν το πράγμα προπαγανδίζεται με τα κατάλληλα μέσα και από πρόσωπα με επιρροή, η αυθαίρετη επισύνδεση παγιώνεται στην προσωπική ή συλλογική μνήμη και συνείδηση, γίνεται μέρος της προσωπικής, οικογενειακής ή αστικής μυθολογίας και, στο τέλος, αποκτά αυταπόδεικτο χαρακτήρα, δηλαδή μη αποδείξιμο[1].  

Μια ανάλογη επιτυχία με την ευρεία αποδοχή της αυθαίρετης επισύνδεσης, δεν έχει ακόμη συμβεί με την υποτιθέμενη ελληνική -μάλιστα μανιάτικη- καταγωγή του Ναπολέοντα, είτε γιατί τα υποστηρικτικά στοιχεία είναι εξαιρετικά ανίσχυρα, είτε γιατί θα αγανακτούσαν μαζί μας οι Γάλλοι. Υποφώσκει όμως σε κάποιες γωνιές του διαδικτύου. Κατά καιρούς, όλο και κάποιος το κάνει θέμα βιβλίου ή γράφει κάποιο σχετικό άρθρο, ρίχνοντας προς εντυπωσιασμό το βάρος της γνώμης προς την πλευρά της ελληνικής καταγωγής του Ναπολέοντα.

Ο ίδιος ο Ναπολέων δεν ισχυρίστηκε ποτέ κάτι τέτοιο, είναι όμως ξεκάθαρο ότι υπάρχει στενή σχέση της οικογένειας Βοναπάρτη (the Greek connection) με τους Έλληνες της Κορσικής. Έχουμε πει σε άλλη δημοσίευση για την παρουσία της μικρής μανιάτικης αποικίας στην Κορσική. Ο "οικιστής" ήταν ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, "Πρωτογέροντας" του Οιτύλου της Μάνης, απόγονος ως ισχυριζόταν των Μεγάλων Κομνηνών της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Μαζί με 800 Οιτυλιώτες εγκαταστάθηκε το 1676 στην Παόμια της Κορσικής μετά από πρόσκληση της Δημοκρατίας της Γένοβα, που τότε διαφέντευε το νησί. Οι απόγονοι του Κ. Στεφανόπουλου ηγήθηκαν κληρονομικώς της αποικίας μέχρι και μετά τη Γαλλική Επανάσταση και την Παλινόρθωση. 

Για την περίοδο που μας ενδιαφέρει, δηλαδή κατά τη διάρκεια της ζωής του Ναπολέοντα), η πιο εξέχουσα και ενεργητική προσωπικότητα της οικογένειας Stefanopoli ήταν αυτή του Ντεμετριούς Στεφανοπολί ντε Κομνέν ή Démétrius Stephanopoli Comnène (1749 - 1821), γιου του Κωνσταντίνου Στεφανόπολι (†1779), αδελφού της Πανώριας Κομνηνής και θείου της Laure Junot d'Abrantès (σύζυγος του στρατηγού Junot, η οποία διατηρούσε σαλόνι στο Παρίσι ενώ ασχολούνταν και με τη λογοτεχνία). 

Λόγω της καταστροφής της αρχικής αποικίας της Παόμια από επιδρομή των αυτόχθονων Κορσικανών το 1731, οι Έλληνες βρήκαν καταφύγιο στο Αιάκειο, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν κωμόπολη-λιμάνι με περίπου 3000 κατοίκους, ώστε οι Έλληνες πρόσφυγες να αριθμούν πάνω από το 20% του πληθυσμού. Οι Έλληνες έμειναν στο Αιάκειο μέχρι το 1774, μέχρις ότου ο νέος Κυβερνήτης του νησιού και φιλέλληνας Marbeuf, τους παραχώρησε νέα γη για συλλογική εγκατάταση, στο Καργκέζε, λίγο πιο βόρεια και δυτικά από την Παόμια. Ο Marbeuf επέμενε στο ασυνήθιστα δημοκρατικό μέτρο του να πάρουν όλοι οι άποικοι ίσο μερίδιο γης στη νέα αποικία και έκτισε γι' αυτούς 120 κατοικίες, όλες του ίδιου τύπου.

Ο ίδιος ο Ναπολέων γεννήθηκε στο Αιάκειο το 1769, όταν οι Έλληνες ήταν ακόμη εκεί. Η δική του οικογένεια των Buonaparte -από τη μικρή αριστοκρατία της Τοσκάνης- ήλθε στην Κορσική τουλάχιστον 4 γενιές ενωρίτερα, καθώς ο παππούς του Ναπολέοντα, Ιωσήφ-Μαρία Μπουοναπάρτε είχε γεννηθεί στο Αιάκειο το 1713. Οι δύο εξέχουσες οικογένειες των Buonaparte και των Stefanopoli πρέπει να συγχρωτίζονταν στο Αιάκειο. 

Η ίδια η Laure Junot d'Abrantès γράφει στα απομνημονεύματά της (Πηγή 5): «Στο σπίτι του Βοναπάρτη μιλούσαμε ελληνικά με τον πατέρα του Ναπολέοντα. Πρόγονος του Βοναπάρτη ανήκε στη γενιά των Στεφανόπουλων και έφερε το όνομα Καλόμερος, ο οποίος από το Αιάκειο της Κορσικής μετανάστευσε στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Εκεί το όνομα εξιταλίστηκε και έγινε Buona Parte. Απόγονος των Βοναπαρτών επέστρεψε από την Τοσκάνη στο Αιάκειο της Κορσικής και έγινε γενάρχης της οικογένειας των Βοναπαρτών της Κορσικής».

Και συνεχίζει: «Μία άλλη περίπτωση αρκετά χαρακτηριστική είναι και η εξής: Οι Στεφανόπουλοι-Κομνηνοί όταν μιλούν για τους Βοναπάρτες χρησιμοποιούν πάντοτε στο ιδίωμά τους το ελληνικό επώνυμο Καλόμερος, Καλόμεροι ή Καλομεριάνοι, αναλόγως των περιστάσεων, αν μιλούν για έναν ή για πολλούς»! [2] 

Τα εισαγωγικά στο κείμενο της Πηγής δηλώνουν ότι το απόσμασμα έχει παρθεί απευθείας από το βιβλίο της Δούκισσας με τη μανιάτικη καταγωγή. Δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να μην γίνει πιστευτή η μαρτυρία της για το συγχρωτισμό των δυο οικογενειών. Όμως θα πρέπει να αναρωτηθούμε για την αλήθεια των ισχυρισμών της σχετικά με την καταγωγή και την ελληνοφωνία του πατέρα τού Ναπολέοντα.

Ο Ναπολέων σίγουρα εξοικιώθηκε όχι με την ελληνική γλώσσα (την οποία ποτέ δε μιλησε ούτε υπανίχθηκε ότι την καταλάβαινε) αλλά με μια εξέχουσα οικογένεια ομιλητών της. Εννοείται ότι η παρουσία πολυάριθμης της κοινότητας των Μανιατών στο Αιάκειο, πρόσφερε επίσης στον Ναπολέοντα άφθονες εικόνες ελληνικής ζωής και παράδοσης -ίσως και κοινωνικές επαφές με "μανιατάκια" της ηλικίας του. 

Ο Ναπολέων φοίτησε αργότερα μαζί με το γιο της Πανώριας στη στρατιωτική σχολή. Όσο για τον Démétrius Stefanopoli, γράφεται (χωρίς να αναφέρεται η σχετική πηγή) ότι βοήθησε τον Ναπολέοντα για να μπει το 1779 -σε ηλικία 10 ετών- στο θρησκευτικό Κολλέγιο Ωτύν στο Παρίσι, ότι έγινε κηδεμόνας του και ότι ο Ναπολέων τον αποκαλούσε "θείο"ίσως. Το Κολλέγιο προφανώς απαιτούσε κάποιον κηδεμόνα για τους μαθητές και καθώς η οικογένεια του μικρού ήταν στην Κορσική, την κηδεμονία ίσως ανέλαβε ο ήδη εγκατεστημένος στο Παρίσι στενός οικογενειακός τους φίλος. Ούτε αυτή η πολύ ιδιαίτερη σχέση Ντεμετριούς και Ναπολέοντα χρειάζεται να αποδομηθεί. 

Ας μιλήσουμε τώρα για τον ίδιο τον "θείο Ντεμετριούς", ο οποίος όπως δείχνει η δράση του, είταν ικανότητος. Κρίνοντας από τις πράξεις του, ως χαρακτήρας δείχνει να ήταν πεισματικός, οξύς, διεκδικητικός, ακόμα και εριστικός (ήταν σίγουρα Μανιάτης).

Παραδόξως, γράφονται περισσότερες πληροφορίες για το βίο και την πολιτεία του Démétrius (Demetrio) Stefanopoli στην αγγλική παρά στη γαλλική σελίδα της Wikipedia. Μαθαίνουμε ότι  αντιτάχθηκε με πολύ πείσμα και υπερηφάνεια στην πρόταση του νέου Κυβερνήτη του νησιού Marbeuf για την μετεγκατάσταση των Μανιατών στη νέα αποικία του Καργκέζε. Ο λόγος ήταν η απώλεια των προνομίων που έχαιρε ως μεγαλογαιοκτήμονας της Παόμια, γι' αυτό και αντιτάχθηκε στην ιδέα μαζί με τον πατέρα του Κωνσταντίνο. Μάλιστα αντιδίκησε με τον εξάδερφό του Georges-Marie Stephanopoli τον οποίο είχαν εκλέξει οι Γάλλοι για ηγέτη της νέας αποικίας. Η "βίαιη" -όπως αναφέρεται- αντίθεσή του στη μετεγκατάσταση [3], οδήγησε στην τρίμηνη εξορία του στο Bonifacio. 

Δεν ήταν όμως από αυτούς που κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Το 1776, έφυγε για το Παρίσι, όπου βρήκε την αδερφή του και τον σύζυγό της. Με κάποιον επιτήδειο τρόπο κατάφερε να απευθυνθεί στην ανώτατη πολιτική εξουσία -στον ίδιο το βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ- και το 1777 πέτυχε να του δοθεί άλλη έκταση στην Κορσική, πολύ μεγαλύτερη από αυτή των άλλων Ελλήνων στο Καργκέζε (σε άλλη πάντως περιοχή, όχι τόσο πρόσφορη για οικονομική εκμετάλλευση). 

Από τη στιγμή που βρήκε την άκρη με το Παλάτι, ο Ντεμετριούς δε σταμάτησε στα οικονομικά αιτήματα˙ ετοίμασε και παρουσίασε "φάκελλο" για την πιστοποίηση της καταγωγής του από τους Μεγάλους Κομνηνούς της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Κατάφερε να του αναγνωριστεί η αριστοκρατική-αυτοκρατορική καταγωγή και έτσι απέκτησε το 1779, με βασιλικό διάταγμα, τον πομπώδη τίτλο "Démétrius Stephanopoli de Comnène, des Protogeros de Lacédémone". (υπέγραφε ως "de Comnène").

Μόνο η λέξη "Protogeros" εκφράζει σίγουρη πραγματικότητα, αφού οι Στεφανόπουλοι ήταν βεβαιωμένα "Πρωτόγεροι" του Οιτύλου πριν φύγουν για την Κορσική. Δεν φείναεται όμως να ισχύει ότι οι Κομνηνοί ήταν πρόγονοί του. 'Οσο για τους Λακεδαιμόνιους, ο Démétrius χρησιμοποίησε την εγγύτητα της Μάνης με την αρχαία Σπάρτη για να προσδώσει επιπρόσθετο κύρος στον τίτλο του. Στο οικόσημό του βρίσκουμε πάντω τον δικέφαλο αετό της Τραπεζούντας (τουλάχιστον δεν πρόσθεσε και την ασπίδα με το "Λ" των Σπαρτιατών). 

Δεν θα παραθέσω εδώ στοιχεία -αφού δεν έχω ερευνήσει σχετικά- για την αμφισβήτιση του ισχυρισμού του Démétrius. Μόνο τις παραπομπές δίνω (βλ. Πηγή 2) σε ό,τι σχετικό διάβασα στην Wikipedia, για την ιστορία του Δαυίδ Κομνηνού (τελευταίου Αυτοκράτορα της Τραπεζούντος, τον οποίο σφαγίασε μαζί με τους γιούς του ο Μωάμεθ Β', όπως αναφέρεται ρητά στις σύγχρονες πηγές). Παραθέτω επίσης παραπομπές στα σχετικά πορίσματα των εξειδικευμένων ερευνητών της γενεαλογίας των Κομνηνών.

Το σημαντικό είναι ότι ο Ντεμετριούς μπόρεσε να γίνει πιστευτός στην Αυλή του Λουδοβίκου XVI παρουσιάζοντας έγγραφα που κρίθηκαν αξιόπιστα. Η σημερινή εικόνα για του απογόνους των Κομνηνών, όπως προκύπτει μετά τις άκαρπες έρευνες για την επαλήθευση του ισχυρισμού των Stefanopoli, μας κάνει να πιστεύουμε ότι τα έγγραφα αυτά αν δεν ήταν παραποιημένα, ήταν τουλάχιστον βασισμένα σε μη επιβεβαιώσιμα στοιχεία και γεγονότα. Το αποτέλεσμα πάντως μετράει: ο Ναπολέων δεν είχε έναν σκέτο "θείο" (a commoner όπως λένε οι Εγγλέζοι [4]) αλλά έναν "αριστοκράτη θείο", από παλιά αυτοκρατορική βυζαντινή γενιά.

Όταν ο Ναπολέων έγινε ο ίδιος Αυτοκράτορας (αυτός ναι, και μάλιστα αυτοδημιούργητος!), χρησιμοποίησε τους αδελφούς Stefanopoli (τον Demetrio και τον αδελφό του Nicolo) σε μια αποστολή που στόχο είχε να παρακινήσει τους Μανιάτες σε εξέγερση κατά των Οθωμανών, στο πλαίσιο των γεωστρατηγικών του σχεδίων για την Ανατολική Μεσόγειο. Οι Stefanopoli ξεκίνησαν το 1797, έμειναν περίπου 2 χρόνια στη Μάνη και επέστρεψαν μετά την αποτυχία της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο και την Παλεστίνη. Αλλά και αυτοί είχαν αποτύχει να μοχλεύσουν οποιαδήποτε επαναστατική διάθεση στη Μάνη, η οποία ακόμη ανάρρωνε, μαζί με την υπόλοιπη Πελοπόννησο, από τις καταστροφικές συνέπειες των Ορλωφικών. Εντούτοις, ο Démétrius εξέδωσε ένα βιβλίο το 1800 που διηγούνταν τις αναμνήσεις του ταξιδού στην κοιτίδα των Στεφανόπουλων.

Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η επικοινωνιακή ικανότητα, η πειθώ, η πολιτική ευελιξία και το ένστικτο επιβίωσης -μέσω της προσκόλλησης στην εξουσία- που διέθετε Démétrius Stephanopoli:

• Από επαρχιώτης μικροπροεστός μιας άσημης γωνιάς μιας προβληματικής υπο-επαρχίας της Γαλλίας, καταφέρνει όχι μόνο να "εμβεί εις τα σαλόνια" αλλά και να φτάσει μέχρι και στα ενδότερα της Αυλής, κερδίζοντας γη και τίτλους ευγενείας.
• Κατά τη Γαλλική Επανάσταση τάσσεται αρχικά εναντίον της (!).
• Όταν ο Ναπολέων έγινε επιφανής Στρατηγός της Δημοκρατίας (1797) αναλαμβάνει μυστική διπλωματική αποστολή στη Μάνη.
• Μετά την Παλινόρθωση, βρίσκεται ξανά με την πλευρά των βασιλικών (!!).

Από τα κατορθώματα αυτά, μόνο την προσωπική σχέση με το Ναπολέοντα φαίνεται ότι βρήκε "έτοιμη" και δεν χρειάστηκε να την καλλιεργήσει. Προκαλεί απορία πάντως, ότι παρά την ιδιαίτερα στενή προσωπική και οικογενειακή του σχέση με τον Ναπολέοντα, ήδη από την εποχή της Κορσικής, ο Démétrius δεν φαίνεται να ανέλαβε οποιαδήποτε άλλη θέση ευθύνης και εξουσίας κατά τη Ναπολεόντεια εποχή. Πόσο μάλλον που ο Ναπολέων ήταν ονομαστός για τον νεποτισμό του. Μήπως ο Ναπολέων κατάλαβε ότι ο "θείος" ήταν περισσότερο ένας πρωταθλητής των δημοσίωνν σχέσεων και της αυτοπροβολής και λιγότερο άνθρωπος της δράσης και των αποτελεσμάτων; Μήπως ο Démétrius συγκρούστηκε με τον άλλοτε "ανηψιό" και γι' αυτό το λόγο -ίσως- τον επιβράβευσαν αργότερα οι παλινορθωμένοι Βουρβώνοι; Μόνο τα ερωτήματα θέτω εδώ και προσωπικά αυτό μου αρκεί (προς το παρόν, έστω). 

Στη δική μου αντίληψη γεγονότων και μη γεγονότων, το ψυχογράφημα του χαρακτήρα του αρχίζει να διαγράφεται: ο άνθρωπος αυτός αγωνίστηκε επιτυχώς μόνο για την αυτοπροβολή. Δεν θα δίσταζε καθόλου να ισχυριστεί και την απώτερη ελληνική καταγωγή του Ναπολέοντα και μάλιστα ως μακρινού συγγενούς του (όπως θα δούμε παρακάτω), αν αυτό τον εξυπηρετούσε. Αν αυτό ισχύει, το επόμενο βήμα θα ήταν ο προπαγανδισμός του μύθου και τότε είναι εύλογο να θεωρήσουμε ότι θα τον διέδιδε και στη Μάνη κατά την παραμονή του εκεί. Αν δεχτούμε ότι ήταν μια μυθοπλασία που βασίστηκε σε κάποιες υπαρκτές παραδόσεις της οικογένειας των Στεφανόπουλων, τότε είχε συνεργό του και την πένα της ανηψιάς του, της Laure Junot d'Abrantès, μέσα από τα Aπομνημονεύματά της (αυτός δεν άφησε ανάλογα λογοτεχνήματα).

Παράθεσα πολλά δικά μου "αν", κάνοντας εγώ τώρα δικής μου έμπνευσης επισυνδέσεις. Θεωρώ ότι υπάρχει επαρκής αληθοφάνεια σε αυτές τις διαδοχικές υποθέσεις και επίσης η επισύνδεσή τους είναι λογική.

Διαβάστε αντίθετα την ιστορία που περιγράφεται για την καταγωγή του Ναπολέοντα (Πηγή [4]):  

"...Με βάση τα ντοκουμέντα της Άννας Κομνηνής, της δούκισσας Ντ’ Αμπραντές, του Υπουργού της Γαλλίας στη Βενετία Henin, του ερευνητή Λ. Κωνσταντινίδη, αλλά και το αρχείο της οικογένειας Στεφανόπουλων-Κομνηνών, όταν ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος-Κομνηνός βρέθηκε επικεφαλής της ελληνικής κοινότητας στην Κορσική το 1676 είχε μαζί του και τα παιδιά του. Ένα από αυτά ονομαζόταν Καλόμερος. Ο Καλόμερος στάλθηκε από τον πατέρα του σε μία εμπιστευτική αποστολή στον μεγάλο δούκα της Τοσκάνης, Κοσμά Μέδικο Γ’. Όταν τελείωσε η αποστολή του Καλόμερου έπρεπε να επιστρέψει στην Κορσική. Όμως τότε πέθανε ο πατέρας του και αποφάσισε να μείνει κοντά στον μεγάλο δούκα στην Τοσκάνη. Μετά από χρόνια ένας απόγονος του Καλόμερου αποφάσισε σύμφωνα με τις πηγές που αναφέραμε παραπάνω να επιστρέψει στην Κορσική. Ήταν ο Charles, που παντρεύτηκε τη Laetitia Ramolino. Το ζευγάρι απόκτησε 8 παιδιά ένα από τα οποία ήταν ο Μέγας Ναπολέων που γεννήθηκε το 1769. Το επώνυμο Καλόμερος μεταφράζεται στα ιταλικά ως Buonoparte. Ως «Καλημέρης» απαντά αυτό το επώνυμο ακόμα και σήμερα στη Μάνη.

Άλλα στοιχεία που συνηγορούν στην ελληνική καταγωγή του Μεγάλου Ναπολέοντα: Το 1804-1807 κι ενώ ο Ναπολέων βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του, ο William Leake στο βιβλίο του «Travel in the Morea» (δημοσιεύθηκε το 1830) γράφει ότι στο Οίτυλο της Μάνης υπήρχαν άτομα με το επώνυμο Στεφανόπουλος που διακήρυτταν τη συγγένειά τους μ’ αυτόν και επιβεβαίωναν ότι η οικογένεια του προερχόταν από την Τοσκάνη όπου ο πρόγονος του Βοναπάρτη άλλαξε το επώνυμο του..."

Όποιος εύπιστος θελήσει, ας πιστέψει λοιπόν ότι κάποιο παιδί του "οικιστή" Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου ονόματι "Καλόμερος" (βολικά πλασμένο το όνομα αλλά, το έχετε ξανακούσει για βαπτιστικό;) πήγε με μυστική αποστολή στον Μέγα Δούκα Μέδικο. Τι τόσο σπουδαίο είχε να μοιράσει ο άσημος τοπάρχης του Οιτύλου με τον Κοσμά των Μεδίκων, στέλνοντάς του μοναχό του για αγγελιαφόρο ένα μικρό παιδάκι; Για να σε δεχτεί σε ακρόαση ο πανίσχυρος Δούκας έπρεπε να έχεις μάλλον "μπάρμπα στην Κορώνη"˙ ίσως όμως και ένας "μπάρμπας στη Μάνη" να έφτανε... Μήπως Δούκας και πιτσιρίκος-Καλόμερος μίλησαν μεταξύ τους για τη βεντέτα των Στεφανόπουλων με τους Γιατράνους; Μήπως εξ αιτίας αυτής της βεντέτας έστειλε όμηρο (τουρκιστί: ρεέμι) o πατέρας το γιό στην Τοσκάνη, προς εξευμενισμό των Μεδίκων που ήταν απώτεροι συγγενείς με τους Μανιάτες Γιατράνους; Πόσο αληθοφανείς είναι αυτές οι θεωρήσεις και πόσο λογικές οι διαδοχικές επισυνδέσεις;

Βέβαια, αν έχεις κάμποση προσωπική φιλοδοξία, καθώς και άφθονη φαντασία, τότε μπορείς να τα συνδυάσεις όλα αυτά μαζί και τότε... ο Ναπολέων γίνεται όχι μόνο Μανιάτης αλλά και Κομνηνός!

Ως γεινικό και διαχρνικό φαινόμενο, απαντά σε κάθε λαό η τάση των ανθρώπων να εξευγενίζουν το γένος τους με μύθους περί καταγωγής από θεούς, ήρωες και σπουδαίους προγόνους. Είναι σίγουρο ότι οι Στεφανόπουλοι ήταν πρόσφυγες στη Μάνη από την Τραπεζούντα. Αλλά η επισύνδεση με τον άγνωστο γιο του Δαυίδ Κομνηνού μπορεί να είναι κατασκεύασμα που χρησιμοποίησαν οι ηγέτες της προσφυγικής ομάδας ώστε να παρουσιαστούν στον νέο τόπο ως απόγονοι αρχοντικής γενιάς. Άλλωστε, θα το μπορούσε να το εξακριβώσει ποτέ κανείς εκεί στη Μάνη;

Ο μύθος περί αυτοκρατορικής καταγωγής δεν είναι δύσκολο να πάρει διαστάσεις, τόσο στο συνειδητό όσο και στο υποσυνείδητο, συλλογικό και ατομικό. Εύκολα επίσης μπορεί μετά να εμπεδωθεί εντός της προφορικής παράδοσης οικογένειας αλλά και στον περίγυρο. Συναφείς ιστορίες και παραδόσεις για κειμήλια και εγγράφα που "πιστοποιούν" τα θρυλούμενα μπορούν να κατασκευαστούν εκ των υστέρων και προς τούτο (ad hoc), ώστε να υποστηριχτεί το βασικό αφήγημα. Ευρείες και μη αποδείξιμες ερμηνείες μπορεί να προστίθενται κατοπινά, για οποιουσδήποτε παρεπόμενους ισχυρισμούς (π.χ. σαν αυτούς για τον μικρό Καλόμερο που έγινε γενάρχης των Buonaparte), ώστε από ένα πρώτο πυρήνα μισο-αλήθειας ή και καθαρού φαντασιοκοπήματος να κατασκευάζεται προοδευτικά ολόκληρη μυθούμενη υπερδομή. 

Για να γελάσουμε και λίγο, ας δούμε ένα συναφές και σύγχρονο παράδειγμα μυθοπλασίας: θαυμάστε την ιστορία με την οποία ο Δήμος Ιεράπετρας διεκδικεί τη δική του ιδίατερη σχέση με τον Ναπολέοντα, ο οποίος -μαθαίνουμε- ήπιε κάμποσες ρακές μαζί με τον ντόπιο οικοδεσπότη του, μια βραδιά που ο στόλος του έμεινε αρόδο έξω από την Ιεράπτερα όταν επέστρεφε ηττημένος από την Εκστρατεία της Αιγύπτου. Παρηγοριόταν φαίνεται ο Ναπολέων για την αποτυχία του ρακοπίνοντας... Αλλά μην αμφιβάλλετε, κάμποσοι περίεργοι θα πάνε να επισκεφτούν το σπίτι-μουσείο που επισκεύασε ο Δήμος Ιεράπετρας επιτάσσοντας και ανακατασκευάζοντας κάποιο τυχαίο καλύβι που ξέμεινε μισο-όρθιο από την γενική τσιμεντο-επιδρομή. Ίσως να βγάλουν και να εμφιαλώσουν και καμιά "ρακή Ναπολέων"! Κρίμα που το copyright το έχει ένα ακριβό κονιάκ... 

Οπότε, καταλήγω σε μια δική μου θεωρία για τη σίγουρα ικανότατη μεγάλη οικογένεια των Στεφανόπουλων:

• Ήταν αρχοντικής γενιάς αλλά όχι απευθείας απόγονοι του Δαυίδ Κομνηνού.
• Αυτοπαρουσίαστηκαν στη Μάνη ως "Κομνηνοί" και αυτό έγινε μέρος της συνειδητής οικογενειακής τους παράδοσης, δικαίως ή αδίκως (μάλλον το δεύτερο).
• Οι Στεφανόπουλοι της Κορσικής, όταν έφυγαν κουβάλησαν μαζί τους κάποια "τεκμήρια" καταγωγής. Περιέργως, αυτά διατηρούνταν άθικτα για τις όσες γενιές βρίσκονταν "εν υπνώσει", αλλά-αίφνης- παρουσιάστηκαν από έναν κατοπινό γόνο στον βασιλικό γενεαλόγο και έγιναν αμέσως δεκτά!
• Αν δεχτούμε τη μη ευθεία καταγωγή από τον Δαυίδ Κομνηνό, τότε αυτά τα τεκμήρια" πρέπει να ήταν κατασκευασμένα ή επαρκώς ασαφή, ώστε να επιδέχονται την επιδιωκόμενη ερμηνεία.
• Η επιτηδειότητα του Démétrius και τα "κονέ" του έπαιξαν ρόλο στην αναγνώριση της αυτοκρατορικής καταγωγής των Στεφανόπουλων από τη Γαλλία του Λουδοβίκου XVI.
• Προς επίταση των ισχυρισμών τους για καταγωγή από μεγάλη γενιά, οι Στεφανόπουλοι (Démétrius και Laure) θέλησαν να εμφανίσουν και επιπρόσθετη συγγένεια με τον Ναπολεόντα, εκκινώντας από την υπαρκτή προσωπική τους σχέση με την οικογένεια του Ναπολέοντα στο Αιάκειο, πλάθοντας φανταστικές ιστορίες για την καταγωγή των Βuonaparte από κάποιον Καλομέρη Στεφανόπουλο. 
• Οι Démétrius και Niccolo φύτεψαν και στην ίδια τη Μάνη το σπόρο του μύθου για το Ναπολέοντα. Παρά το άγονο του τόπου, τέτοιου είδους σπόροι φαίνεται να καρπίζουν και να ευδοκιμούν στη Μάνη (τι Καλημέρης, τι Καλόμερος...).

Τελειώνοντας, θα παραθέσω μια εκτίμηση τρίτου για την υποτιθέμενη ελληνικότητα του Ναπολέοντα, η οποία με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο, ανεξάρτητα από την αλήθεια για τις όποιες ελληνικές του ρίζες: "...Ισχύει ή όχι, η πραγματικότητα είναι ότι ο Ναπολέων δεν ένιωθε Έλληνας. Ο ίδιος δήλωνε υπερήφανος για την ιταλική καταγωγή του, περισσότερο από την κορσικανική. Ποτέ του δεν υποστήριξε ότι έχει οποιαδήποτε σχέση με την Ελλάδα ή το υπονόησε. Οπότε πέρα από Γάλλος και Ιταλός δεν ένιωθε, κι ακόμη κι αν έχει ελληνική καταγωγή εξ αίματος, στη συνείδησή του δεν υπήρξε ποτέ ελληνική."

Μήπως δε συμβαίνει το αντίστοιχο με τον Ερντογάν (Ερντογάν | Η ελληνική καταγωγή του);

Έλληνας πρέπει να είσαι πρώτα στην ψυχή, όχι στο DNA (μόνο).

Για όσους θέλουν να εντρυφήσουν στην "Στεφανοπούλειο εκδοχή" για την ιστορία των Ελλήνων της Κορσικής στο Αιάκειο (και εκεί σίγουρα θα υπάρχει αναφορά στους Βοναπάρτες), τους προτείνω να προμηθευτούν το βιβλίο ενός της γενιάς των Στεφανόπουλων, το οποίο πρέπει να  παρουσιάζει το πράγμα αρκετά πειστικά ως προς τη δική τους οπτική γωνία (αλλίως δε θα γινόταν η έκδοση). Είναι στα γαλλικά και μάλλον ακριβό, αλλά ίσως αξίζει το κόστος και τον κόπο να το διαβάσει κανείς. 

Εγώ όμως, ως άμεσα και δωρεάν προσβάσιμο επιδόρπιο, σας προτείνω να δείτε στη Βικιπέδια τη γενεαλογία των Buonaparte, όπου θα διαπιστώσετε ότι η οικογένεια κρατά αρχικά από την Τοσκάνη. Η βεβαιωμένη γραμμή αρρενογονίας του κλάδου της Κορσικής εμφανίζεται ξεκάθαρα, με τον γενάρχη του κλάδου της Κορσικής να είναι ο πολιτικός Γκαμπριέλ Βοναπάρτης (? - 1589).

Οι Buonaparte ήταν λοιπόν εκεί στην Κορσική, πάνω από 100 χρόνια πριν αποβιβαστούν οι Στεφανόπουλοι με τους Οιτυλιώτες στον όρμο της Παόμια! 

Σημειώσεις: 

[1]: Έτσι είναι, αφού από πάντα και όλοι έτσι το έλεγαν...

[2]: Για τον παρατηρητικό, να πώς ξεδιαλύνεται το θέμα εμμέσως: οι Στεφανόπουλοι έκαναν μετάφραση του ονόματος των Buonaparte στη δικής τους ελληνικής γλώσσας. Τίποτε δεν αναφέρεται στην ελληνική καταγωγή τους από την ίδια τη Laure σε αυτές τις γραμμές. Μόνο το πώς αποκαλούνταν στα ελληνικά οι Buonaparte από τους Stefanopoli. Είναι πολύ λογικό να υποθέσουμε ότι ήταν ο Ντεμετριούς αυτός που αργότερα σκαρφίστηκε το μύθο για τον Καλόμερο-Στεφανόπουλο και ότι η ανηψιά του αργότερα τον περιέλαβε στα Απομνημονεύματά της.

[3]: Είναι δύσκολο να φανταστούμε τι μορφή πήρε αυτή η "βίαιη-violent" αντίδραση (έως και βίαιες ένοπλες ενεέργεις;). Πάντως, πρέπει να ήταν εξόχως παραβατικές, ώστε να αναγκαστεί ο Κυβερνήτης να τον εξορίσει, έστω προσωρινά.

Πηγές:

1. Ντεμετριούς Στεφανοπολί ντε Κομνέν - Βικιπαίδεια

2. Demetrio Stefanopoli - Wikipedia

3. Demetrio Stefanopoli — Wikipédia

4. Ποια ήταν η σχέση του Μεγάλου Ναπολέοντα με την Ελλάδα;

5. Ποια σχέση έχει ο Ναπολέων με τους Μανιάτες - slpress.gr

6. Ο αποικισμός της Κορσικής από τους Μανιάτες, το Καργκέζε και ο Ναπολέων - Cognosco Team

7. Ποια σχέση έχει ο Ναπολέων με τους Μανιάτες - slpress.gr

8. Histoire des Grecs-Maniotes en Corse by Michel Stephanopoli de Comnène | 2000 | Hetaereia Laconicon Spoudon | 9789608625433 | Biblio