Ο θησαυρός του ναυαγίου, σε ποιoν ανήκει;

Διάβασα σήμερα στο BBC ένα άρθρο για το ναυάγιο του περίφημου San Jose (Σαν Χοσέ), ένα ισπανικό γαλιόνι (galleon) φορτωμένο με ασήμι, χρυσό και σμαράγδια από τις ισπανικές αποικίες της Νότιας Αμερικής. O άργυρος και ο χρυσός είχαν εξαχθεί κυρίως από τα μεταλλεία αργύρου στο Ποτοσί, ψηλά στις Βολιβιανές Άνδεις (στα 4.000 μ.), ενώ η περιοχή της σημερινής Κολομβίας είναι ακόμη και σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός σμαραγδιών στον κόσμο, με πάνω από 50% της συνολικής παραγωγής. 

Επειδή δεν υπήρχε βατός δρόμος μεταξύ ορυχείων και Ατλαντικού Ωκεανού (το Ποτοσί βρίσκεται αρκετά νότια και στην δυτική πλευρά των Άνδεων), ο θησαυρός συγκεντρώθηκε στο σημερινό Περού και μπήκε στα πλοία για να φτάσει στην δυτική πλευρά του ισθμού του Παναμά -που τότε ήταν μέρος της Ισπανικής Κολομβίας[1]. Στη συνέχεια ταξίδεψε από τη στεριά μέχρι την ανατολική πλευρά του ισθμού του Παναμά και φορτώθηκε ξανά σε πλοίο (στο San Jose) για να φτάσει το λιμάνι της Καρθαγένης (Cartagena), από όπου ξεκίνησε το τελικό του ταξίδι (με συνοδεία πολεμικών) για τη μητροπολιτική Ισπανία. 

Εκεί έξω όμως το περίμεναν οι Βρετανοί, που είχαν τις πληροφορίες τους και καιροφυλακτούσαν. Παρότι σκοπός τους ήταν να κατασχέσουν το πολύτιμο φορτίο, από τα πυρά άρπαξε φωτιά η μπαρουταποθήκη. Το πλοίο εξερράγη και ο θησαυρός ανατινάχτηκε και βυθίστηκε μαζί με το πλοίο. Αυτά όλα συνέβησαν το 1708 και ο κάτωθι πίνακας του National Maritime Museum απεικονίζει το γεγονός.[2]

Το 1981 κάποια αμερικανική Εταιρία "κυνηγών ναυαγίων" (πρώην Glocca Mora και νυν Sea Search Armada) βρήκε το πλοίο και προσπάθησε να έρθει σε συμφωνία με την Κολομβιανή Κυβέρνηση για την ανέλκυση του θησαυρού και την μοιρασιά μεταξύ Κολομβίας και της Εταιρίας[3]. Οι Κολομβιανοί από τη μεριά τους έκαναν τη δική τους υποβρύχια έρευνα και ισχυρίζονται ότι βρήκαν το ναυάγιο το 2015 με τα δικά τους μέσα και σε διαφορετική τοποθεσία. Συνεπώς, δεν συζητούν για μοιρασιά του θησαυρού, η αξία του οποίου μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ $7-18 δισ.[4]. 

Από τη στιγμή που βρέθηκε το ναυάγιο εμφανίστηκαν ως διεκδικητές και άλλοι "δικαιούχοι": οι φυλές των ιθαγενών από τα εδάφη των οποίων έγινε η εξόρυξη των πολύτιμων υλικών αλλά και η σημερινή Ισπανική Κυβέρνηση. Δεν αναγράφεται κάτι στο άρθρο για διεκδικήσεις της Μ. Βρετανίας ή των ΗΠΑ, όμως η υπόθεση έχει εκδικασθεί σε Κολομβιανά και Αμερικανικά δικαστήρια. Σύμφωνα με το άρθρο, οι διάδικοι -η Κυβέρνηση της Κολομβίας και η αμερικανική Εταιρία- κατέφυγαν τελικά στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο στη Χάγη (Permanent Court of Arbitration at the Hague).

Αναμένοντας το αποτέλεσμα, το BBC έβγαλε αυτό το άρθρο που αναφέρεται σε τόσο γοητευτικά εξωτικά πράγματα (ισπανικές γαλέρες, ναυάγια και θησαυροί).  Στο τέλος όμως αφήνει ανοικτό το ερώτημα της ιδιοκτησίας. Ως αναγνώστες, μπορούμε όμως να σκεφτούμε αρκετά για όσα αναφέρονται στο άρθρο και ακόμη περισσότερα για όσα δεν αναφέρονται. Υπάρχουν ενδιαφέροντα θέματα που άπτονται του Δικαίου των Θαλασσών, της διεθνούς γεωπολιτικής τάξης (σήμερα και παλαιότερα) αλλά και της διαχρονικής ηθικής τάξης.

Πρώτα, ας σταθούμε στην πράξη πειρατείας των Βρετανών. Από την εποχή του Φράνσις Ντρέικ (Francis Drake) και της Ελισάβετ Α' οι Βρετανοί παραμόνευαν τους Ισπανούς έξω απο τις ακτές της Αμερικής και έκλεβαν τα πολύτιμα φορτία χρυσού και αργύρου που μεταφέρονταν από τον ισπανικό Νέο Κόσμο στη μητροπολιτική Ισπανία. Όταν βρίσκονταν σε επίσημο πόλεμο με τους Ισπανούς, η βρετανική πειρατεία αποκτούσε μια επίφαση νομιμότητας, ως πράξη πολέμου (act of war). Είτε ο βρετανικός στόλος επιτίθονταν στον ισπανικό προς καταστροφή και κατάσχεση φορτίου, είτε ιδιώτες κουρσάροι (όπως ο Ντρέικ) έπαιρναν την άδεια (επίσημο δίπλωμα) για να επιτίθενται στους Ισπανούς εξ ονόματος του Βρετανικού Στέμματος. Στις περιόδους ανάμεσα στους πολέμους, ενθαρρύνονταν ιδιώτες πειρατές να κλέβουν κατά βούληση τους Ισπανούς, αρκεί αυτό να βοηθούσε στην εξασθένηση του αντιπάλου. Η ιστορία του San Jose ξεκίνησε λοιπόν με πειρατεία των Βρετανών, κάτι που το BBC προσπερνά με την -συνήθη για Βρετανούς- κομψή αλλά παραπλανητική έκφραση: "The British wanted to seize the ship and its treasure". Είναι φανερό ότι ο στόχος δεν ήταν στρατιωτικός -να βυθιστούν πολεμικά πλοία συνοδείας- αλλά το San Jose το ίδιο. Δηλαδή κλοπή χρήματος -μη στρατιωτικού- υλικού που βαπτίζεται κατάσχεση.

Υπάρχει κάποια αναλογία με την σημερινή προσπάθεια κατάσχεσης από τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές χώρες των καταθέσεων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας που τηρούνται στις αμερικανικές τράπεζες και στο ευρωσύστημα. Για τον όποιο λόγο μπορεί να επιδιώκεται αυτό -ας μη μπούμε καθόλου στην υπόθεση του πολέμου στην Ουκρανία- εντούτοις, δεν υπάρχει νομική βάση για κάτι τέτοιο[5]. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Δυτικοί δεν έχουν προχωρήσει. Φοβούνται ότι μια άνευ νομικής βάσης κατάσχεση θα οδηγήσει στην απώλεια εμπιστοσύνης των χωρών-καταθετών του Νότου και των Αραβικών Κρατών προς στο διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα και με αυτό τον τρόπο στην υπονόμευση του δολαρίου. Για το λόγο αυτό και μόνο έχει υπάρξει απλώς πάγωμα -αλλά όχι κατάσχεση- των εν λόγω καταθέσεων. Η στόχευση του πλούτου του αντιπάλου αντί των πολεμικών του δυνάμεων είναι μια τακτική που οι αγγλοσάξωνες φυσικά δεν εφυήραν, αλλά ήταν αυτοί που την έκαναν κύρια πολεμική πρακτική τους, ήδη από την εποχή που άρχισαν να ανταγωνίζονται τις άλλες ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις (Ισπανία, Γαλλία). Και απέδωσε[6]! 

Πάμε στην διεκδικήτρια του θησαυρού Ισπανία. Πόσο παράνομο, ανήθικο και ευτελές είναι να ζητά η σημερινή (!) Ισπανική Κυβέρνηση την απόδοση του θησαυρού.  Παράνομο γιατί το δίκαιο όλων των χωρών εφευρίσκει έναν ευφημισμό (χρησικτησία, παραγραφή) για να δηλώσει ότι όταν δεν διεκδικείς κάτι ενεργά και αδρανείς για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε η διεκδίκησή σου παύει να υφίσταται. Αίφνης, οι Ισπανοί "ξύπνησαν" για να διεκδικήσουν ένα πλούτο που βρέθηκε σε δορύκτητα ξένα εδάφη και που τον εκμεταλλεύτηκαν -με κυριολεξία εδώ- δια της βίας και της εξαθλίωσης των ιθαγενών. Πόσο πιο ανήθικη μπoρεί να είναι μια διεθνής διεκδίκηση; Με τι αίσθημα ντροπής θα δεχόταν ένας σημερινός Ισπανός πολίτης να του διανείμει η Ισπανική Κυβέρνηση το ατομικό του μερίδιο από το θησαυρό ($140 ως $370 βγαίνει για τον καθένα); Τι ευτελές ποσό για να το διεκδικεί μια χώρα, παραβιάζοντας τόσους νομικούς και ηθικούς κανόνες; Και εν τέλει, αν οι Ισπανοί είναι τόσο δυναμικοί διεκδικητές, ας πληρώσουν τα εύρετρα (στους Κολομβιανούς και τους Αμερικανούς ιδιώτες) και ας ζητήσουν και την αντίστοιχη αποζημίωση για ταλαιπωρία και "ψυχική ταραχή" από τους Βρετανούς. Αιδώς Ισπανοί!

Προχωρούμε πιο βαθειά στο θέμα: τι δε μας λέει το άρθρο καθόλου; Για το πού ακριβώς έχει ανευρευθεί το ναυάγιο. Γιατί αν είναι εντός των χωρικών υδάτων της Κολομβίας -εντός των 12 ναυτικών μιλίων-, τότε για ποια δικαιώματα άλλων μιλάμε; Και είναι αδύνατο να έχει βρεθεί εκτός των χωρικών υδάτων, όχι μόνο γιατί οι ιδιώτες ερευνητές ήταν υποχρεωμένοι να προτείνουν μοιρασιά, αλλά και γιατί κανείς άλλος δεν έχει βάλει μέχρι σημέρα "χέρι" στο θησαυρό. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Εθνών για το Δίκαιο της Θάλλασας, εντός της αιγειαλίτιδας ζώνης, ο πλούτος του αέρα και των υδάτων, αλλά και του βυθού και του υπεδάφους, ανήκει στην παράλια χώρα. Το πράγμα είναι νομικά απλό και ξεκάθαρο.  

Η όποια νομική δέσμευση της Κολομβιανής Κυβέρνησης θα μπορούσε να προκύψει από τη Σύμβαση Συνεργασίας με τους ιδιώτες (δεν γράφεται στο άρθρο αν υπήρξε τέτοια σύμβαση εξ' αρχής) ή/και την Άδεια Εργασιών ανεύρεσης (τέτοια σίγουρα υπήρξε), στις αντίστοιχες προβλέψεις για τα κόστη και τις αμοιβές (εύρετρα, μερίδια). Σε περίπτωση αντιδικίας η νομική οδός είναι να διεκδικηθούν τα σχετικά δικαιώματα στις χώρες δικαιοδοσίας που αναφέρονται στη Σύμβαση και με το ισχύον δίκαιο που προβλέπει η Σύμβαση (ή και σε διαιτησία, αν προβλέπεται τέτοιος όρος στη Σύμβαση).

Αντί το άρθρο να μας ξεκαθαρίζει την απλή αυτή νομική κατάσταση και την προβλεπόμενη οδό διεκδίκησης, αντίθετα, θολώνει το νομικό τοπίο. Βάζει νομικούς (Βρετανούς εννοείται) να εκφέρουν γνώμη για το πόσο "αδιευκρίνιστο" είναι το Δίκαιο της Θάλασσας σχετικά με τα ναυάγια. Δηλαδή, οι δικηγόροι του αγγλικού δικαίου μάλλον προσπαθούν να διαχωρίσουν το θέμα των ναυαγίων και να παραπέμψουν στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Υποβρύχια Πολιτιστική Κληρονομιά (2001).

Δύο παρατηρήσεις εδώ: για να υπάρξει ανάγκη για νέα Σύμβαση επί της "πολιτιστικής κληρονομιάς των ναυαγίων", προφανώς το Δίκαιο της Θάλλασας δεν είναι αρκετά σαφές ώστε να αποτρέπει πράξεις αρπαγής και τις αντιδικίες[7] που προκύπτουν για την ανέλκυση αντικειμένων των ναυαγίων (π.χ. Τιτανικός), ειδικά όταν δεν βρίσκονται εντός των χωρικών υδάτων αλλά σε διεθνή ύδατα. Αυτό δεν αλλάζει την ξεκάθαρη κατάσταση για το τι προβλέπεται ως κυριαρχία και ιδιοκτησία εντός της αιγειαλίτιδας ζώνης (και όπως είδαμε το ναυάγιο του San Jose εκεί μέσα αναγκαστικά βρίσκεται).

Χαρακτηριστικά, αν βρεθώ με μια βάρκα εντός των χωρικών υδάτων κάποιας χώρας και μου πέσει στο νερό το πολύτιμο διαμαντένιο μου δαχτυλίδι ή το -"Θεός φυλάξει"- ακόμα πιο πολύτιμο κινητό μου τηλέφωνο, σε ποιον ανήκει όσο βυθίζεται στο νερό και όταν πέσει τελικά στο βυθό[8]; Αν ανήκε νομικά σε κάποιον άλλο, πέρα από το Δημόσιο της χώρας ή πέρα από όσους τους έχει δοθεί η επίσημη άδεια εκμετάλλευσης των πόρων των χωρικών υδάτων, τότε ας έρθει αυτός ο άλλος να τα διεκδικήσει. Δεν θα 

Μας πληροφορεί βέβαια το άρθρο ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κολομβία δεν έχουν υπογράψει της Σύμβαση. Μπορεί άνετα να υποθέσει κανείς ότι ο λόγος για τον οποίο η Κολομβία δεν υπογράφει είναι διότι η Σύμβαση θα προβλέπει κάποιες σοβαρές αποζημειώσεις ευρέτρων ή μοιρασιάς εντός χωρικών υδάτων. Αντίθετα, ο λόγος για τον οποίο οι ΗΠΑ δεν υπογράφουν αντίστοιχα, είναι διότι μάλλον αναμένουν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων σε περιπτώσεις ανέλκυσης ναυαγίων από τα διεθνή ύδατα (άλλωστε, έχουν την παγκόσμια πρωτοπορία σε μέσα ανεύρεσης και ανέλκυσης). Αυτές είναι φυσικά υποθέσεις, πάντως εύλογες. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία -χώρες πλούσιες σε ναυάγια εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης τους- έχουν υπογράψει τη Συνθήκη. 

Ολοκληρώνοντας, κλείνω τη δημοσίευση με τη δική μου άποψη για το θέμα. Είναι σαφές ότι το ναυάγιο ανήκει εξ ολοκλήρου στην Κολομβία σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, γιατί βρίσκεται εντός των χωρικών της υδάτων. Οι ιδιώτες που βρήκαν ανεξάρτητα (;) το ναυάγιο θα έπρεπε να είχαν προβλέψει τα πάντα για την αμοιβή τους σε σχετική Σύμβαση Συνεργασίας. Τα υπόλοιπα είναι νομικά "τερτίπια" των Βρεταννών δικηγόρων που ξεζουμίζουν από τη μία τούς ιδιώτες επενδυτές οι οποίοι διεκδικούν τα δικαιώματα της Εταιρίας, αλλά και την Κολομβιανή Κυβέρνηση από την άλλη. 

Το άρθρο κρίνεται τελικά ελλιπές και ίσως παραπλανητικό. Διότι, για πόσα εύλογα ερωτήματα δε μας λέει τίποτε; Είτε έπρεπε να ασχοληθεί σοβαρά κάποιος με τα -σχετικά απλά- νομικά ζητήματα (όχι πολύ περισσότερο από ό,τι χρειάστηκε για τούτη δημοσίευση), είτε κάποιος πράγματι ασχολήθηκε αλλά βρήκε απαντήσεις που κρίθηκε ότι δεν θα έπρεπε να δημοσιευθούν. 

Σημειώσεις: 

[1]: Ο Παναμάς ήταν επαρχία της ανεξάρτητης Κολομβίας μέχρι που ξεκίνησε το πρόγραμμα διάνοιξης της ομώνυμης Διώρυγας. Οι Αμερικανοί των ΗΠΑ ανέλαβαν το έργο όταν οι αρχικοί εργολάβοι, οι Γάλλοι, απέτυχαν οικτρά. Οι ΗΠΑ υποκίνησαν και χρηματοδότησαν την απόσχιση του Παναμά από την Κολομβία το 1903, ώστε να κάνουν ξεχωριστή -λεόντειο- συμφωνία με τον μικρό και νεαρό Παναμά για την εκμετάλλευση του καναλιού.  Το 1989 οι ΗΠΑ ξαναεισέβαλλαν στον Παναμά το 1989, όταν ο τότε δικτάτορας της χώρας -και παλαιός πράκτωρας της CIA στην περιοχή- Μανουέλ Νοριέγκα, σε μια έξαρση λαϊκισμού απείλησε να εθνικοποιήσει τη Διώρυγα. Φυσικά ανατράπηκε βίαια, με ωμή επέμβαση του αμερικανικού ατρατού. Μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ παραμένουν ο επικυρίαρχος της Διώρυγας -και της περιοχής.

[2]: Υπάρχει μια υπέροχη λογοτεχνική αναφορά στο San Jose στο περίφημο βιβλίο του Gabriel Garcia Marquez, "Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας". Ο ήρωας του μυθιστορήματος Φλορεντίνο Αρίσα, ποιητικός και αιθεροβάμων και αθεράπευτα ερωτευμένος από νεαρή ηλικία με την πανέμορφή αλλά δυσπρόσιτη και ατίθαση Φερμίνα Δάσα, ζει στο γύρισμα του 20ου αιώνα στην "πόλη-λιμάνι" που κατά την εποχή της Ισπανικής Αποικίας ήταν μεγάλη, πλούσια, οχυρωμένη και αφετηρία των στόλων που έστελναν τα πλούτη της Αμερικής στην Ισπανία. Στο πλαίσιο του έρωτά του, ως μέσο για να κατακτήσει την Φερμίνα Δάσα, ο Φλορεντίνο Αρίσα, προσλαμβάνει ένα χαμίνι του λιμανιού, σωστό παιδί-ψάρι, που ακούει στο αρχαιοελληνικό όνομα Εουκλίδες (!) για να τον βοηθήσει να ανασύρει το θησαυρό του San Jose. Φυσικά πρόκειται φυσικά ματαιοπονία που ο ερωτευμένος νέος προσδοκά με το πάθος του ερωτευμένου, σαν τρόπαιο που θα προσφέρει στην αγαπημένη του. Ο Εουκλίδες όμως έχει καταλάβει ότι ασχολείται με μια τρελή περιπέτεια ενός "ψώνιου" και τον εκμεταλλεύεται, μέχρι που η μητέρα του Φλορεντίνο Αρίσα καταλαβαίνει την απάτη (δαγκώνοντας τα "χρυσά" δαχτυλίδια που ο Ευκλίδες παρουσίασε σαν τα πρώτα ευρήματα του ναυαγίου) και συνεφέρει το γιό της. Ο Εουκλίδες εξαφανίζεται αμέσως μόλις φενερώθηκε η εξαπάτηση. Όμορφη ιστορία που δείχνει ότι το ναυάγιο και ο θησαυρός του έγινε θρύλος, από τότε που βυθίστηκε μέχρι τις μέρες μας. Αλλά για χάρη της δημοσίευσης εδώ, ας αφήσουμε τον ίδιο το Μάρκες να μιλήσει για τη συναρπαστική ιστορία του San Jose μέσα από το βιβλίο: 

"...Από τότε που προωτάκουσε την ιστορία του θησαυρού, στο ξενοδοχείο για περαστικούς, ο Φλορεντινο Αρίσα είχε πληροφορηθεί τα πάντα για τα γαλιόνια και τις συνήθειές τους. Είχε μάθει πως το Σαν Χοσέ δε βρισκόταν μόνο του πάνω στα κοράλια στο βυθό της θάλασσας. Πράγματι, ήταν η ναυαρχίδα της αρμάδας της Τιέρα Φίρμε κι είχε έρθει εδώ μετά το Μάη του 1708, απ'ο τις θρυλικές γιορτές του Πορτομπέλιο στον Παναμά, όπου είχε φορτώσει μέρος από τα πλούτη της: τριακόσια μπαούλα με ασήμι από το Περού και τη Βερακρούς κι εκατόν δέκα μπαούλα με μαργαριτάρια που είχαν μαζέψει και μετρήσει στο νησί Κονταδόρα. Όλον κείνο τον ατέλειωτο μήνα που έμειναν εδώ, πανηγυρίζοντας μέρα και νύχτα, φόρτωναν τον υπόλοιπο θησαυρό που επρόκειτο να βγάλει από τη φτώχεια το βασίλειο της Ισπανίας: εκατόν δεκάξι μπαούλα με σμαράγδια από το Μούσο και το Σομοντόκο (σ.τ.σ.: Muzo, Somondoco, πόλεις με ορυχεία σμαραγδιών στην κεντρική Κολομβία) και τριάντα εκατομμύρια χρυσά νομίσματα. 

Δώδεκα τουλάχιστον πλεούμενα, σε διάφορα μεγέθη αποτελούσαν την αρμάδα της Τιέρα Φίρμε που σάλπαρε απ΄αυτό το λιμάνι με συνοδεία μια μοίρα γαλλικά πολεμικά, καλά αρματωμένα, που, ωστόσο, δεν μπόρεσαν να τη σώσουν απο τις εύστοχες κανονιές της εγγλέζικής μοίρας, κάτω απο τις διαταγές του διοικητή Κάρλος Βάγερ, που την περίμενε στο αρχιπέλαγο του Σοταβέντο, στην έξοδο του κόλπου. Έτσι, το Σαν Χοσέ δεν ήταν το μόνο βουλιαγμένο πλοίο, παρόλο που δεν ήταν αποδεδειγμένα γνωστό πόσα πλοία είχαν χαθεί και πόσα είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από τα πυρά των Εγγλέζων. Όμως δεν υπήρχε αμφιβολία πως η ναυαρχίδα ήταν από τα πρώτα πλοία που βυθίστηκαν με όλο τους το πλήρωμα..." 

[3]: Η αρχική πρόταση των ιδιωτών ερευνητών ήταν 65/35, ποσοστά τα οποία οι Κολομβιανοί δεν δέχτηκαν. Αντίθετα, πέρασαν νόμο από το Κοινοβούλιο που έδινε στους ιδιώτες μόνο 5% και μάλιστα με 45% αντιστοιχούντα φόρο. Οι ιδιώτες αναγκάστηκαν να κάνουν αγωγή κατά της Κολομβίας, αρχικά στα ίδια τα δικαστήρια της Κολομβίας. Το 2008 το Ανώτατο Δικαστήριο της Κολομβίας αποφάσισε την εξ ίσου μοιρασιά (50-50) μεταξύ των διαδίκων. Οι ιδιώτες προσέφυγαν και στα αμερικανικά δικαστήρια, τα οποία απέρριψαν την προσφυγή για τεχνικούς λόγους (δις, το 2011 και το 2015) και ανακύρηξαν το ναυάγιο κρατική περιουσία της Κολομβίας (!). Να σημειωθεί ότι η Κολομβιανή Κυβέρνηση δεν επιβεβαίωσε επισήμως το στίγμα το οποίο αναφερόταν στην απόφαση του αμερικανικού δικαστηρίου και διατηρεί μέχρι σήμερα το δικό της στίγμα ως κρατικό μυστικό.

[4]: Ανάλογα αν μετρά κανείς την αξία των μετάλλων και πολύτιμων λίθων ή την αξία που είναι διατεθιμένοι να πληρώσουν οι συλλέκτες και τα μουσεία για το θησαυρό.

[5]: Οι Κεντρικές Τρέπεζες αναγνωρίζονται νομικώς ως "κυριάρχες οντότητες" (sovereign entities) και τα περιουσιακά τους στοιχεία προστατεύονται αναλόγως από το Διεθνές Δίκαιο.

[6]: Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου, η Βρετανία υπολειπόταν σε συνολική πληθυσμιακή, οικονομική και στρατιωτική ισχύ από τη Γαλλία και την Ισπανία. Η μεγάλη ανατροπή ισχύος έγινε από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης και μετά. Μέχρι τότε όμως, όποτε μπορούσε, η Βρετανία άρπαζε ληστρικά τον πλούτο άλλων χωρών. Φαίνεται να τον επένδυε σωστά (πολεμικός στόλος, επενδύσεις στη βιομηχανία).

[7]: Η μεγαλύτερη δυσκολία για την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλλασας είναι η συμφωνία  των γειτονικών χωρών στην χαρτογράφηση εσωτερικών κόλπων και των γραμμών οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων. Ας δούμε π.χ. μια εικόνα της περιπλοκής που υφίσταται στη δυτική πλευρά της Ν. Αμερικής.

Η δική μας αντιδικία με την Τουρκία έιναι πολύ διαφορετική και έχει να κάνει με την παράλογη, αστήρικτη, παράνομη και αντιφατική θέση της Τουρκίας ότι:

1. τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα (δηλαδή είναι σα να μην υπάρχουν) και

2. Τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας (και ο εναέριος χώρος άνωθεν) πρέπει να μείνουν στα 6 μίλια και όχι στα 12 μίλια όπως δικαιούται από το Δίκαιο της Θάλασσας. Και αυτό γιατί τότε η Τουρκία -λέει- θα "πνιγόταν" και δεν θα μπορούσαν να κινηθούν τα πλοία της στο Αιγαίο. Όμως το Διεθνές Δίκαιο είναι ξεκάθαρο και μιλάει για το δικαίωμα της ασφαλούς διέλευσης κάθε εμπορικού πλοίου εντός των χωρικών υδάτων. Μόνο πολεμικά πλοία δεν μπορούν να εισέλθουν. 

Είναι απίστευτο ότι υπάρχουν σήμερα Έλληνες πολιτικοί οι οποίοι είναι διατεθιμένοι να συζητήσουν επί ίσοις όροις (δηλαδή όχι με βάση το Διεθνές Δίκαιο) "διευθέτηση των ζητημάτων του Αιγαίου". Η γλώσσα εδώ είναι εξοργιστικά παραπλανητική.

[8]: Αν το φέρει η τύχη και ένα ψάρι κολυμπώντας εκεί γύρω καταπιεί το δαχτυλίδι, τότε τι συμβαίνει; Αν το ψάρι -αλίμονο στην τύχη του- πιαστεί αργότερα εντός χωρικών υδάτων (της ίδιας ή άλλης χώρας), τότε σε ποιόν πάει το δαχτυλίδι;