Λυσενκοϊσμός ή ο βιασμός της επιστήμης από την ιδεολογία

Ο Τροφίμ Λυσέκνο (ρωσ. Трофи́м Дени́сович Лысе́нко, ουκρ. Трохи́м Дени́сович Лисе́нко, 1898, 1976) ήταν ουκρανός γεωπόνος (agronomist, агроном) που δημιουργησε μια δική του θεωρία γενετικής εξέλιξης των φυτών (κυρίως των δημητριακών), υποστηρίζοντας ότι οι σπόροι μπορεί να μεταλλαχθούν με την κατάλληλη επεξεργασία και υποβολή σε ελεγχόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, έτσι ώστε τα επίκτητα χαρακτηριστικά που θα αποκτήσουν να μπορούν να κληρονομηθούν. Για να το πούμε κάπως χονδροειδώς, τώρα στην αρχή, αλλάζοντας τις συνθήκες του περιβάλλοντος θα μπορούσες να αλλάξεις το σιτάρι σε κριθάρι, ή να κάνεις τα ζιζάνια ωφέλιμα και βρώσιμα φυτά.

Θα περάσω εν τάχει το βιογραφικό του Λυσένκο και τα κύρια γεγονότα της σταδιοδρομίας του (μπορεί κανείς να τα διαβάσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στο συνδέσμο της Wikipedia), ώστε να μπορούμε να εστιαστούμε ταχύτερα στο θέμα αλληλεπίδρασης ιδεολογίας και επιστήμης:

Ο Λυσένκο γεννήθηκε σε χωριό της Ουκρανίας από γονείς αγρότες, μεγάλωσε μέσα στην αναταραχή, την πείνα, τον εμφύλιο και μέσα στις ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις που έφερεαν στην εξουσία τους μπολσεβίκους. Σπούδασε γεωπονική, αρχικά σε αγροτικές σχολές στην Πολτάβα και στο Ουμάν της Ουκρανίας και αργότερα φοίτησε στο αντίστοιχο Γεωπονικό Τμήμα του Πανεπιστημιου του Κιέβου. Ως μαθητής, ή φοιτητής δεν έδειξε τίποτε το ιδιαίτερο. Μετά το 1925 εργάστηκε στο Αζερμπαϊτζάν, σε παράρτημα του Πανενωσιακού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Βοτανικής και Νέων καλλιεργειών, το οποίο διεύθυνε ο φημισμένος γεωπόνος, βοτανολόγος και γενετιστής Νικολάι Βαβίλοφ. Εκεί γίνονταν πειράματα με καλλιέργειες ψυχανθών (μπιζέλια, λούπινα κ.λπ.), ώστε να επιτευχθεί επάρκεια ζωοτροφών και έτσι να διατηρείται κατά τους παγερούς χειμώνες ο πληθυσμός των ζώων εκτροφής.

Φαίνεται ότι κάτι ιδιαίτερα πειστικό είχε ο Λυσένκο στον τρόπο που υποστήριζε την εργασία και τις ιδέες του (ανέδιδε θέρμη, την αίσθηση οραματιστή;), ώστε τον πρότειναν στον Βαβίλοφ ως ένα νέο και πολλά υποσχόμενο επιστήμονα. Ο Βαβίλοφ αρχικά τον υποστήριξε (δεν κατάλαβε τι φίδι έκρυψε στον κόρφο του), μια και η Σοβιετική Ένωση του καιρού ήθελε να κατακτήσει την πρωτοπορία της επιστήμης και της τεχνολογίας και έτσι ενθάρυνε κάθε πειραματισμό. Πρέπει να τονιστεί ότι μέχρι το 1935, όταν ο Βαβίλοφ ήταν ακόμη πρόεδρος της Πανενωσιακής Ακαδημίας Γεωργικών Επιστημών (ΠΑΓΕΛ), η Σοβιετική Ένωση ήταν πιο μπροστά στη Βιολογία από ότι οι Δυτικές χώρες, ενώ ο δαρβινισμός δεν είχε την καθολική αποδοχή του επιστημονικού κατεστημένου ούτε στη Δύση.

Άρχισε τότε η ορμητική άνοδος του Λυσένκο που μέσα σε 10 χρόνια είχε γίνει πρωτοπόρος "ερευνητής" και απόλυτος άρχων της σοβιετικής γεωπονίας[1]. Μέσα στο έρεβος του σταλινισμού, μέχρι το 1938 ο Λυσένκο είχε επιβάλει τις θεωρίες του (θα μιλήσω σε λίγο γι' αυτές), είχε καταγγείλει ως "εχθρούς του λαού" όσους επιστήμονες κατέδειχναν τον αντιεπιστημονισμό του και αντιτίθενταν στις ανεδαφικές του απόψεις και είχε κατακτήσει τον θώκο της απόλυτης αυθεντίας της σοβιετικής γεωργίας και βιολογίας.

Απρόσβλητος στις επιστημονικές διαψεύσεις της θεωρίας του στη Δύση, στις αρχικές επιφυλάξεις και αντιρρήσεις των σοβιετικών επιστημόνων αλλά και άθικτος από την ίδια την καταστροφική αποτυχία των προτάσεών του στο πεδίο (η υποσχόμενη επανάσταση στην παραγωγή δεν ερχόταν), παρέμεινε στο θρόνο του μέχρι και το 1965, επιβιώνοντας ακόμα της αποκαθήλωσης του σταλινισμού από τον Χρουστσώφ, ο οποίος τον διατήρησε στη θέση του! Ένα μοναδικό φαινόμενο που θα προσπαθήσω να εξηγήσω πιο κάτω. Δείτε τον να αγορεύει στο Κρεμλίνο το 1935 με τον ίδιο το Στάλιν να τον ακούει με κάθε σοβαρότητα και σεβασμό.

Πάμε να δούμε το αντι-επιστημονικό του σύστημα. Ο Λυσένκο απέρριψε της μεντελιανές θεωρίες περί γονιδιακής κληρονομικότητας μέσω των ειδικών κυττάρων (γαμετών) που περιέχουν τις γενετικές πληροφορίες του είδους (το DNA βέβαια ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα, τo 1953). Κατάργησε τις διασταυρώσεις ως μέθοδο παραγωγής υβριδίων με επιδιωκώμενα χαρακτηριστικά. Αυτές ήταν "αστικές" θεωρίες και η σοβιετική επιστήμη "μπορούσε καλύτερα". Με την επίδραση εξωγενών παραγόντων, διαμορφώνοντας το περιβάλλον, οι σοβιετικοί επιστήμονες θα μπορούσαν να "μεταστοιχειώσουν" τους σπόρους ενός είδους σε κάποιο άλλο, και έτσι να αναγάγουν έναν "κατώτερο" ή λιγότερο χρήσιμο σπόρο σε άλλον "ανώτερο" και πιο πολύτιμο. Το όνειρο των αλχημιστών, εφαρμοσμένο όχι στα μέταλλα αλλά στα φυτά!

Και όχι μόνον αυτό, αλλά οι νέοι σπόροι, κήρυσσε ο Λυσένκο, μπορούσαν να περάσουν τη νέα τους ταυτότητα απευθείας στους απογόνους τους. Αυτό ήταν μια αναβίωση του λαμαρκισμού (που πρέσβευε την κληρονομικότητα των επίκτητων χαρακτηριστικών) και άρνηση του εξελικτικής θεωρίας του δαρβινισμού. Μέχρι τότε, με έλεγχο της θεωρίας από την πράξη, ο πρώτος είχε πλήρως εγκαταληφθεί από την επιστημονική κοινότητα και ο δεύτερος είχε επικρατήσει.  

Ο Λυσένκο έκανε το 1927 μια εξαιρετικά επιδραστική δημοσίευση, υποστηρίζοντας ότι με την αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών, υποβάλλοντας τους σπόρους σε αυξημένη υγρασία και ψύχος, θα μπορούσε να μετατραπεί το χειμερινό σιτάρι (αυτό που σπέρνεται το φθινόπωρο, φυτρώνει την άνοιξη και θερίζεται το καλοκαίρι), σε εαρινό σιτάρι, το οποίο φυτευόταν την άνοιξη, το οποίο, αν και λιγότερο θρεπτικό ήταν επίσης λιγότερο ευάλωτο στις καιρικές συνθήκες (τα προηγούμενα χρόνια είχαν προηγηθεί σιτοδείες, ειδικά το 1927-1928, λόγω του ασυνήθιστου ψύχους που κατέστρεψε τις χειμερινές σοδειές). Ονόμασε αυτή τη διαδικασία "γιαροβιζάτσιγια" (яровизация, δικός του όρος) που σήμαινε το να "θυμώσει" το σιτάρι[2], ώστε να ετοιμαστεί για άμεση φύτρα και καρποφορία.

Όμως δεν επρόκειτο για κάποια νέα μέθοδο, καθώς οι αγρότες την εφάρμοζαν ήδη από το 1800 και υπήρχαν σχετικές επιστομονικές δημοσιεύσεις από το 1918. Η μέθοδος είναι ορθή και σήμερα λέγεται vernalization ή εαρινοποίηση (vernal: ανοιξιάτικο). Όπως γνωρίζουν όλοι οι αγρότες σήμερα, κάποιες καλλιέργειες και κάποια δέντρα απαιτούν συγκεκριμένες περιόδους και συνολικές ώρες ψύχους (θερμοκρασίες κάτω από ορισμένα όρια, διαφορετικά για κάθε φυτό), ώστε να παρασκευάσει ο σπόρος ή το φυτό τις χημικές ουσίες (ένζυμα κ.λπ.) που απαιτούνται για την δημιουργία του φύτρου κατά την άνοιξη και για την περαιτέρω επιτάχυνση της ανάπτυξής του. 

Αλλά αυτό είναι πολύ διαφορετικό από το να λέμε ότι η σπορά που έχει προετοιμαστεί κάτv από αυτές τις συνθήκες, μπορεί να διατηρήσει στο σύνολό της την ικανότητα να αντιγράφει από μόνη της τον εαυτό της, να γίνει δηλαδή ένα αυτο-αναπαραγόμενο νέο φυτό.  

Η σημερινή εξελικτική επιστήμη (δαρβινισμός) γνωρίζει ότι η φυσική επιλογή λειτουργεί μέσα από τη διαφορετική αναπαραγωγική ικανότητα των ατόμων (τη σχετική αρμοστικότητα όπως ονομάζεται). Δε φτάνει δηλαδή να επέλθει μια κάποια γενετική αλλαγή σε κάποιο άτομο ενός πληθυσμού (είτε με τυχαίο τρόπο, είτε λόγω πίεσης του εξωτερικού περιβάλλοντος -λόγω τροφής, έκθεσης σε υλικούς παράγοντες, λόγω κλίματος κ.λπ.). Για να επικρατήσει μια μόνιμη εξελικτική αλλαγή, στο μεγαλύτερο μέρος ή στο σύνολο ενός πληθυσμού, πρέπει να πληρούνται και οι συνθήκες υπεροχής της σχετικής αρμοστικότητας των εξελιγμένων ατόμων σε διάρκεια αρκετών γενεών. Μόνο τότε ο πληθυσμός αλλάζει σε βαθμό που μπορεί να μιλήσει κανείς για εξέλιξη όχι ατόμου, αλλά πληθυσμού. Δεν είναι αρκετό δηλαδή να γίνουν κάποιοι κόκκοι σιταριού, κόκκοι βρώμης (αυτό μπορεί να επιτευχθεί, ας πούμε, με στοχευμένη μετάλλαξη). Πρέπει οι νέοι σπόροι, οι οποίοι κουβαλούν το νέο γενετικό υλικό, να έχουν και την ικανότητα ταχύτερης αναπαραγωγής στις επόμενες γενεές σε σχέση με τους μη μεταλλαγμένους σπόρους.

Ο Λυσένκο όμως αξίωνε την απόλυτη δυνατότητα του ανθρώπου να επέμβει στο περιβάλλον και μέσω αυτού στην κατευθυνόμενη ανάπτυξη επιλεγμένων -πιο σωστά, επιθυμητών- χαρακτηριστικών. Αν έβαζες -ας πούμε- σκυλιά σε άγρια κατάσταση, θα έπαιρνες τότε αλεπούδες ή λύκους στην αμέσως επόμενη γενιά.

Στην περίπτωση των φυτών: αν εξέθετες σπόρους στο κρύο, δεν είναι ότι θα μπορούσες να εντοπίσεις το έναν που -κατά τύχη- είχε καλύτερη αντοχή και έτσι κατάφερε να επιβιώσει (να φυτρώσει) και ότι μετά θα προσπαθούσες να τον καλλιεργήσεις επιλεκτικά, ώστε να πάρεις απογόνους με μεγαλύτερη αντοχή στο κρύο, αλλάζοντας έτσι τον όλο πληθυσμό με νέο ανθεκτικό είδος. Ο Λυσένκο εννοούσε ότι η έκθεση στο κρύο θα άλλαζε όλους τους σπόρους δημιουργώντας άμεσα τα επιθυμητά επίκτητα και κληρονομίσιμα χαρακτηριστικά (αντοχή στο ψύχος). Αν ήταν έτσι, θα μπορούσες τότε αντί να ταϊζεις έναν άνθρωπο, να τον ποτίζεις αντίθετα συνεχώς νερό. Αν επιβιώνε τότε δεν θα ξαναχρειαζόσουν τροφή. Νεράκι μόνο. Τόσο για αυτόν όσο και για όλους τους απογόνους του.

Είναι όχι απλά να απορεί κανείς αλλά να "εξίσταται" όταν αντιλαμβάνεται ότι τέτοιες ολοφάνερα τσαρλατανικές θεωρίες, όχι μόνο μπορούσαν να αρθρωθούν και να επιβιώνουν -έστω περιθωριακά- αλλά ότι, αντίθετα, επιβλήθηκαν εκεί και τότε από τον Λυσένκο και ισοπέδωσαν κάθε άλλη αντίπαλη θεωρία. Είναι απίθανο να περιγράφεται μια τέτοια μαγική-αλχημιστική εικόνα μεταστοιχείωσης, να καταχειροκροτείται ως προφητεία της επερχόμενης παντοδυναμίας του ανθρώπου επί της φύσης και να μην τολμά κανείς να δείξει οτι "ο βασιλιάς είναι γυμνός".

Οι σοδειές συνέχιζαν να είναι αναιμικές (τι άλλο χρειαζόταν να καταδείξει κανείς ώστε να ζητήσει την αποκαθήλωση του λυσενκοϊσμού, όπως ονομάστηκε;). Τολμούσε όμως κάποιος να προτείνει το σοβαρό και αντικειμενικό επιστημονικό έλεγχο της θεωρίας, να ζητήσει δηλαδή να εγκριθούν από την νομενκλατούρα ερευνητικά προγράμματα προς έλεγχο του λυσενκοϊσμού; Η λυδία λίθος του πειράματος είχε θαφτεί.

Για να μην τα πολυλογώ, ο Λυσένκο και όσοι είχαν ενταχθεί στη σχολή του παρέμεινε η απόλυτη αυθεντία της σοβιετικής γενετικής, τουλάχιστον μέχρι την πτώση του Χρουστσώφ το 1965. Κατόπιν, δεν διώχθηκε ποτέ ποινικά για την δόλια καταδυσφήμιση των αντιπάλων του και για την εγκληματική επίπτωση της ψευδο-θεωρίας του στους σοβιετικούς πληθυσμούς, λόγω της χρόνιας υστέρησης της παραγωγής σιτηρών, καταστροφικής -κυρίως- για την πατρίδα του την Ουκρανία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο λυσενκοϊσμός στάθηκε τραγικά υπεύθυνος για το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων  στην Κίνα όταν ο Μάο υιοθέτησε τις μεθόδους του (τα θύματα του λιμού εκτιμώνται ανάμεσα σε 15 εκ. και 55 εκ. κατά τις σιτοδείες μεταξύ 1959-1962). Πήρε κάμποσο χρόνο (από το 1962 και μετά), μέχρι η υπεύθυνη και σοβαρή επιστημονική κοινότητα της Σοβιετικής Ένωσης να αποκαλύψει την απάτη των θεωριών του. 

Ο Λυσένκο μπορεί να πέθανε μάλλον ξεχασμένος το 1976 στο Κίεβο, διατήρησε όμως στο ακέραιο τα 8 Βραβεία Λένιν, τα 3 Βραβεία Στάλιν, τον τίτλο του Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας, όπως και τόσους άλλους τίτλους, βραβεία και επαίνους με τα οποία τον στεφάνωσαν απλόχερα οι σοβιετικές αρχές κατά τα χρόνια της παντοδυναμίας του.

Πώς και γιατί συνέβη αυτό το έγκλημα; O λυσενκοϊσμός προβάλλεται σήμερα ως το ακραίο παράδειγμα υποταγής της επιστήμης στην ιδεολογία. Ναι, οι ιδέες επιδιώκουν μια γενίκευση, έναν εξεικονισμό, έναν οραματισμό του κόσμου με βάση γενικές αρχές. Ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών διαμορφώνει ιδεολογία, ως εργαλείο ολικής θεώρησης της νομοτέλειας που διέπει τον κόσμο. Από τον ορισμό της τον ίδιο, η ιδεολογία λειτουργεί  κατευθυντικά και συνεπώς περιοριστικά κατά την προσπάθεια ερμηνείας των κοινωνικών όσο και των φυσικών φαινομένων, όλων όσων συμβαίνουν γύρω μας. Η ιδεολογία είναι όμως αναγκαία πυξίδα προσανατολισμού απέναντι στην απέραντη πολλαπλότητα του κόσμου, είναι απαραίτητο βοήθημα, ώστε να βάλουμε μια σχετική τάξη στο χώρο των φαινομένων.  

Η επιστήμη από την άλλη πλευρά, είναι μια διαφορετική προσέγγιση του κόσμου. Τον θέτει απέναντι στον άνθρωπο, ως αντι-κείμενο, προσεγγίσιμο μέσω του λόγου, ο οποίος μπορεί να εκφράσει της κατηγορίες του χώρου, του χρόνου, του είδους, της μορφής, της σχέσης, της αιτιότητας. Η επιστήμη, ως συνεκτική θεωρία, έχει σκοπό να κάνει τον κόσμο μας επιστητό. Η διαφορά με την ιδεολογική θεώρηση του κόσμου είναι ότι η θεωρητική κατασκευή της επιστήμης πηγάζει από το λόγο και δεν εννοείται χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο της αλήθειας, χωρίς το πείραμα, τόσο στα κοινωνικά όσο και στα φυσικά φαινόμενα.

Η ιδεολογία μπορεί να ίπταται πάνω από το έδαφος, αδιάφορη για τη βαρύτητα της επαλήθευσης. Μπορεί να αρκείται στην πνοή που της χαρίζει η πίστη. Η επιστήμη όμως είναι οικοδόμημα με θεμέλια στο έδαφος λογικών αρχών και με συνεκτική δομή. Ένα "λογικό" μυρμήγκι, προχωρώντας βήμα-βήμα, πρέπει να καταφέρνει να φτάνει πάντα στην κορυφή του οικοδομήματος. Όπου νιώθει κενό, πρέπει να έχει την ικανότητα να το διαβλέπει καθαρά και να το προσμετρά, να εκτιμά τις διαστάσεις του. Πρέπει επίσης να έχει τη δύναμη να το καλύπτει, με υλικά του νου και μόνο, όχι να κλείνει τα μάτια και να τραβά μπροστά πιστεύοντας ότι υπάρχει κάποια αόρατη "γέφυρα". Το πείραμα αποφασίζει αν θα πέσει πίσω στο έδαφος ή αν θα προχωρήσει ξανά μπροστά. Πρόκειται για πραγματικό, λογικό και υλικό βήμα και όχι για ιδεατή διάβαση. 

Ο Λυσένκο έδινε έξυπνα τη μάχη του, εκεί που το καθεστώς επέτρεπε να έχει το πλεονέκτημα, δηλαδή στο πεδίο της ιδεολογίας. Ένας άνθρωπος φανερά ακατάρτιστος, ανύψωνε τη θεωρία στο πεδίο της ταξικής πάλης. Ο σοβιετικός οραματισμός για μια νέα αρχή σε κάθε έκφανση της επιστήμης, της τέχνης και της κοινωνίας απαιτούσε καινοτόμες σκέψεις, επαναστατική ορμή, αμφισβήτιση των θεσμών και των αρχών του παρελθόντος. Σε τόσα άλλα επιστημονικά πεδία (φυσική, μαθηματικά, διαστημική τεχνολογία, αεροπλοϊα κ.λπ.) η φυγή προς τα εμπρός απέδωσε τα μέγιστα, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '70, κερδίζοντας το θαυμασμό αλλά και προκαλώντας το φθόνο και τον ανταγωνισμό του δυτικού κόσμου. Η γεωργία όμως έπασχε. Η γενετική, άλλοτε στην παγκοσμια πρωτοπορία, παγιδεύτηκε στο σκοτάδι που επέφερε ο λυσενκοϊσμός. 

Αναλογιζόματε βέβαια και κάποιες ειδικές σοβιετικές συνθήκες που επέτρεψαν σε ένα γενικό κίνδυνο (τη λοξοδρόμηση της επιστήμης μακρυά από το δρόμο του ορθού λόγου ερμηνείας) να εξελιχθεί σε εγκληματικό φαινόμενο. Η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν από γεννησιμιού της κάτω από εξωτερικές και εσωτερικές πιέσεις. Από τη μία, την βίαια ιδεολογική αντίδραση, την ακραία εχθρότητα και την πολεμική και οικονομική απειλή των καπιταλιστικών χωρών. Από την άλλη, το χαμηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης και τεχνολογίας, ειδικά στον αγροτικό τομέα. Το πολιτικό κλίμα ήταν εχθρικό και το φυσικό κλίμα δύσκολο. Όπως είδαμε, η αναρρίχηση του Λυσένκο συνέπεσε με την προσωρινή βελτίωση της παραγωγής από τη σιτοδεία του 1927-1928. Ο Λυσένκο απέδωσε έξυπνα τις καλύτερες σοδειές στις δικές του προτεινόμενες μεθόδους εαρινοποίησης, αν και το αποτέλεσμα ήταν φυσικά συγκυριακό.

Εκμεταλλεύτηκε την αγροτική του καταγωγή για να αναδείξει τον εαυτό του ως εκπρόσωπο μια νέας σοβιετικής επιστήμης, η οποία αντιστρατευόταν την αστική επιστήμη των δυτικών. Το μήνυμα άρεσε στον Στάλιν και ο Λυσένκο εκτοξεύτηκε στην ανώτερη ατμόσφαιρα της σοβιετικής επιστημονικής κοινότητας, όντας ξεκάθαρα ψευδο-επιστήμονας ο ίδιος (στα πρώτα του χρόνια ως ερευνητής, είχε απαξιώσει το ρόλο της στατιστικής μέτρησης και των μαθηματικών στη βιολογία).

Δείτε (ή διαβάστε για όσους ξέρετε ρωσικά) με τι πανηγυρικό και δοξαστικό τόνο ανακοινώνονται κα οργανώνονται τα συνέδρια και οι συγκεντρώσεις των σοβιετικών επιστημόνων γύρω από την αυθεντία του Λυσένκο.

Αλλά δεν έχει τόση σημασία η αρχική πτήση (το καύσιμο του σταλινισμού άλλους τους απανθράκωνε και άλλους  τους εκτόξευε στο διάστημα), όσο η παραμονή εκεί ψηλά. Τότε μόνο αντιλαμβάνεται κανείς τον ωμό βιασμό της επιστήμης από την ιδεολογία. Σε τέτοιο βαθμό καταπιέστηκε και τρομοκρατήθηκε το θύμα ώστε δεν μπόρεσε όχι μόνο να αντισταθεί, αλλά ούτε καν να διαμαρτυρηθεί. Πλήρης καταπληξία και αφωνία.

Η τραυματική εμπειρία της σοβιετικής γενετικής και η δολοφονική επίπτωση στη γεωργία , παρουσιάζεται σήμερα σαν ένα ακραίο φαινόμενο κυρίαρχίας της ιδεολογίας επί της επιστήμης. Και έτσι ακριβώς είναι.

Οι συνέπειες του λυσενκοϊσμού πάνω στο κύρος ολόκληρης της σοβιετικής επιστήμης και πάνω στο σύνολο του σοβιετικού πολιτικοκοινωνικού μοντέλου, ήταν -και δίκαια- αυτοκαταστροφικές. Γι' αυτό οι αμετανοήτοι σημερινοί απολογητές του συστήματος προσπαθούν να απαλύνουν την "υπόθεση Λυσένκο" ως ένα ειδικό φαινόμενο, πλήρως αιτιολογημένο και μερικώς δικαιολογημένο, λόγω των γενικών και ειδικών "αντικειμενικών" δυσκολιών που αντιμετώπιζε τότε η Σοβιετική Ένωση. Θα πρέπει να συμψηφιστεί -διατείνονται- το κακό με τόσα άλλα θετικά που έφερε στην επιστήμη η Σοβιετική Ένωση. Το γεγονός δε ότι στο τέλος ο λυσενσκοϊσμός αποκαθηλώθηκε (χωρίς όμως να καταδικαστεί ούτε ο Λυσένκο, ούτε η εξόντωση των επικριτών του), θεωρείται ότι αποτελεί επαρκή απόδειξη για τη δυνατότητα αυτοδιόρθωσης του συστήματος.

Αλλά αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: σε αυτό το σύστημα η αυτο-διόρθωση πήρε δεκαετίες, αφού πρώτα το "λάθος" ξεθεμελίωσε το μέχρι τότε σεβαστό και αξιοζήλευτο επιστημονικό οικοδόμημα, αφού κατασυκοφάντησε, φυλακίσε και εξόντωσε αντιπάλους, αφού υπονόμευσε το κύρος ολόκληρου του συστήματος και -το χειρότερο- αφού οδήγησε στο θάνατο από ασιτία εκατομμυρία ανθρώπους τόσο στη Σοβιετική Ενωση όσο και στην Κίνα. 

Όσοι έχετε αντοχή, διαβάστε το κάτωθι άρθρο στον, κάτα τα άλλα, πάντα σοβαρό σύνδεσμο "Κατιούσα".

Σπόροι και αντισοβιετισμός - Το σκάνδαλο Λυσένκο - Κατιούσα

Τελιεώνοντας: η ιδεολογία είναι τόσο απαραίτητη όσο και η επιστήμη. Αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αλληλοκαθορίζονται και προχωρούν. Η ιδεολογία έχει το προβάδισμα και η επιστήμη ακολουθεί, μέχρι που η επιστήμη να επαναπροσδιορίσει την ιδεολογία μέσα από τις ανακαλύψεις της. Όταν όμως η διαλεκτική τους σχέση διαταράσσεται, με την εκβιαστική επιβολή της ιδεολογίας, τότε η επιστήμη υποφέρει. Παράδειγμα εσαεί: ο μοιραίος, αποφράς, λυσενκοϊσμός.  

Σημειώσεις: 

[1]: Δώσε θάρρος στο χωριάτη, να σ' ανέβει στο κρεβάτι: Ο Λυσένκο όχι μόνο αντικατέστησε τον Βαβίλοφ στην προεδρία του ΠΑΓΕΛ, αλλά και τον πολέμησε ανοικτά, ώστε ο Βαβίλοφ να καταλήξει τελικά στην εξορία, όπου και πέθανε το 1943 ως "εχθρός του λαού".

[2]: το επίθετο Ярый (προφορά "γιάριι") και οι παραλλαγές του στις σλαβικές γλώσσες είναι ταταρικής καταγωγής και έχει τη σημασία του "θυμού", όχι μόνο ως αντεκδίκηση αλλά και ως έξαψη, ως φλογερή ορμή. Με αυτή τη δεύτερη σημασία είναι που στις σλαβικές γλώσσες συνδέθηκε με τις ανοιξιάτικες ορμές της φύσης.