Αποφράδα μέρα...

"Εάλω η Πόλις!"

Ρίγος σε διαπερνά ακόμα και σήμερα, 572 χρόνια μετά που ακούστηκε αυτή η τρομερή, γεμάτη απόγνωση κραυγή.

Η "Πόλις"... η μια και μόνη που δικαιούνταν αυτό το όνομα. Για έντεκα αιώνες, εντός των άπαρτων τειχών, ενσάρκωνε ό,τι νοηματοδοτεί την "πόλη", τον χώρο όπου γενιέται και ζει ο πολιτισμός: Δόξα, Δύναμη, Πλούτος, Νόμος, Τέχνη, Επιστήμη.

Η "Κωνσταντίνου Πόλις" τα είχε όλα αυτά, σε μέγεθος και ποιότητα που ακτινοβολούσε μέχρι τα πέρατα του κόσμου. Όλες οι άλλες "πόλεις" (ακόμη και η παρηκμασμένη προγονός της, η Ρώμη) παρέμεναν επαρχιώτικες απομιμήσεις. 

Μόνο αυτή ήταν ως το ψυχορράγημά της Οικουμενική. Ακόμη και την στερνή ώρα, όταν είχε μείνει ένα σχεδόν άδειο φρούριο, με ραγισμένα τείχη και χορταριασμένα παλάτια των αρχόντων, ακόμη και τότε, η "Κωνσταντίνου Πόλις" ως άκουσμα και ως οπτασία προκαλούσε δέος: ήταν η "Βασιλεύουσα"!

Ξεκίνησε πολυεθνική, με σχέδιο, οργάνωση και νόμο ρωμαϊκό και έγινε σύντομα ελληνική.

"Σύντομα" σημαίνει 2-3 αιώνες... Αλλά για την Πόλη μιλάμε, αυτή που ιδρύθηκε σχεδόν χίλια χρόνια πριν φέρει εκεί το ρωμαϊκό στέμμα ο Κωνσταντίνος και στάθηκε πρωτεύουσα του Κράτους για άλλα χίλια χρόνια και ακόμα περισσότερα.

Έγινε όμως επίσης και έμεινε -ίσως και μέχρι σήμερα- η καρδιά του Ελληνισμού. Η Μεγάλη Ιδέα, το μέγα σχέδιο να ξαναγίνει η Πόλη σάρκινη και όχι νοητή πρωτεύουσα του Ελληνισμού. έσβησε πριν 100 χρόνια.

Όμως για πολλούς σημερινούς Έλληνες, μαζί τους και εγώ, ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς υπάρχει. Η γιαγιά μου με πότισε με το θρύλο του, ήδη πριν πάω στο σχολειό. Από τότε με μάγεψε αθεράπευτα η εικόνα του ρωμαλέου, σιωπηλού, αγέρωχου και τραγικού Βασιλιά, πολεμιστής με πανοπλία, έτοιμος να δώσει πνοή στο μάρμαρο, να σαλπίσει αυτός και αμέσως εμείς να ορμήσουμε να κάνουμε την Πόλη πάλι δική μας, ελληνική! Για να τον προσκυνήσουμε ξανά εκεί, πάνω στον θρόνο του.

Ρομαντικές, νοσταλιγικές φαντασίες μπορεί να ακούγονται αυτά, αλλά όταν μιλάμε για Βυζάντιο και Ελληνισμό, η κλίμακα του χρόνου και του τόπου είναι μεγάλη.

Παραθέτω πιο κάτω το κεφάλαιο "Ρωμανία", από το βιβλίο μου.

Επίσης συμπεριλαμβάνω εδώ και ένα σύνδεσμο, του Cognosco με μια πολύ ωραία περιγραφή της πολυδιάστατης παρουσίας του Βυζαντίου στη σημερινή μας ταυτότητα.

Α. ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ( "Τα επιτεύγματα της Ελευθερίας", απόσπασμα σελ. 21, )

Θρῆνος κλαυθμὸς καὶ ὀδυρμὸς καὶ στεναγμὸς καὶ λύπη,

Θλῖψις ἀπαραμύθητος ἔπεσεν τοῖς Ρωμαίοις.

Ἐχάσασιν τὸ σπίτιν τους, τὴν Πόλιν τὴν ἁγία,

τὸ θάρρος καὶ τὸ καύχημα καὶ τὴν ἀπαντοχήν τους…

«Το ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης», δημοτικό, απόσπασμα

Η Ρωμανία 

Το ελληνόγλωσσο ορθόδοξο Γένος θρήνησε σπαρακτικά την Άλωση της Πόλης, αυτής που  τάθηκε η καρδιά της δικής του χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας. Χίλια χρόνια πέρασαν από τότε που την ίδρυσε ο Βύζας (658 π.Χ.) μέχρι που ο Μέγας Κωνσταντίνος την έκανε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ρωμαίων.

Στα επόμενα χίλια χρόνια η «Νέα Ρώμη» μετενσαρκώθηκε στην «Κωνσταντίνου Πόλη», τη μεγαλύτερη, την πλουσιότερη, τη λαμπρότερη του κόσμου. Αναδείχθηκε σε περήφανη έδρα της αυτοκρατορικής δύναμης και έγινε σταυροδρόμι του εμπορίου, θησαυροφυλάκιο του χρυσού και θεματοφύλακας της κλασικής γραμματείας.

Η Πόλη έγινε το βάθρο του δικεφάλου αετού που άπλωνε περήφανα την εξουσία του σε Ανατολή και Δύση· έγινε επίσης ο φάρος της Ορθοδοξίας για όλη την Οικουμένη.

Η ρωμαϊκή κληρονομιά και η Ορθοδοξία συναντήθηκαν σε έδαφος ελληνικό και καρποφόρησαν τον ελληνικό πολιτισμό που οι λόγιοι του Μεσαίωνα ονόμασαν «Βυζαντινό» [1]. Από την κλασσική αρχαιότητα, στην ελληνιστική εποχή και μέχρι το Βυζάντιο, συνεχίζει αδιάπτωτη η δράση και η συνείδηση του Ελληνισμού. Η ελληνική γλώσσα των λογίων (αττικίζουσα ελληνική) και της καθημερινής ζωής του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της Ανατολικής Αυτοκρατορίας (η κοινή), έγινε από τον 7ο αιώνα και γλώσσα της διοίκησης.

Σταδιακά, η πολυεθνική αυτοκρατορία απέκτησε νέα συνείδηση: πολιτισμικά ελληνική και πολιτικά ρωμαϊκή. Οι κάτοικοί της θεωρούσαν τον εαυτό τους Ρωμαίο πολίτη, κληρονόμο των πολιτικών δικαιωμάτων της οικουμενικής Αυτοκρατορίας, αλλά και Έλληνα στην πνευματική καταγωγή, στην παιδεία και στον πολιτισμό. Οι ίδιοι ονόμαζαν το κράτος τους «Ρωμανία», ενώ οι ξένοι μιλούσαν για την «Αυτοκρατορία των Ελλήνων». Τέτοιου μεγέθους και παγκόσμιας σημασίας ήταν η πολιτική και πολιτισμική κληρονομιά που χάθηκε με την Άλωση.

Οι Ρωμιοί όμως δεν έπαυσαν να κρατούν μέσα στην ψυχή τους τη θύμηση της Βασιλεύουσας και του Αυτοκράτορα. Το μεγαλείο χάθηκε, αλλά δεν έπαψε να είναι περήφανη ανάμνηση, νόμιμη αξίωση κληρονομιάς και ιδανικό προς επανάκτηση. Το δοξασμένο παρελθόν συνέχισε να ζει μέσα στα τραγούδια, στους θρύλους και στα παραμύθια των Γραικών.

Το υποσχόμενο μέλλον θα συναντούσε ξανά το κλέος του παρελθόντος γιατί «…πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι!» Μέχρι ν’ αναστηθεί ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς, μέχρι να ‘ρθει κάποτε η λύτρωση, το Γένος είχε μπροστά του ένα μακρύ και σκοτεινό παρόν, καθώς βρέθηκε υπόδουλο σε έναν κυρίαρχο που ήταν αλλόδοξος, αλλόφυλος και βάναυσος.

ΥΓ 1: Συνεχίζεται...με το κεφάλαιο για τοn θεσμό που διέσωσε την ελληνικότητά μας, την Ορθοδοξία.

ΥΓ 2: Παραθέτω ένα βίντεο από μια εξαιρετική ανάλυση τους βάρους της ιστορικότητας καιτης οικουμενικότητας που διατηρεί η Κωνσταντινούπολη. Οι κατακτητές της Τούρκοι ακόμη δεν μπορούν να την ενσωματώσουν τη δικής τους ιστορία και ψυχολογικά την μεταχειρίζονται ακόμη ως λάφυρο. Ενώ για τους Έλληνες απαραμένει ακόμη η πνευματική μας Πρωτεύσουσα (παρά την συντονισμένη προσπάθεια να ξεριζωθεί  από τον ελληνικό ψυχισμό). 

Δείτε!

Σημειώσεις:

[1]:  Ο όρος «βυζαντινός» είναι νεολογισμός που εισήγαγε το 1562 ο ιστορικός Ιερώνυμος Βολφ (1516-1580), βιβλιοθηκάριος και γραμματέας των Φούγκερ, των Γερμανών τραπεζιτών του Άουγκσμπουργκ. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε κατόπιν σταδιακά και από άλλους λόγιους, ώστε τελικά επικράτησε να δηλώνει ξεχωριστά το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, το οποίο ήδη από τον 5ο αιώνα διακρίνεται από την ελληνικότητα και την Ορθοδοξία του και το οποίο στα μάτια των υπηκόων του, αλλά και των ξένων λαών εκτός των συνόρων του, συνιστά τον μοναδικό νόμιμο κληρονόμο του ενιαίου Ρωμαϊκού Κράτους.